دکسترومتورفان یک داروی ضدسرفه غیرمخدر است که به‌عنوان آگونیست گیرنده سیگما-1 و آنتاگونیست گیرنده NMDA عمل می‌کند. این دارو از طریق مهار مراکز سرفه در مدولا عمل می‌کند و عمدتاً برای سرکوب سرفه‌های غیرتولیدی استفاده می‌شود. در ادامه موارد مصرف اصلی این دارو شرح داده می‌شود:
1. سرکوب سرفه‌های خشک (Non-Productive Cough)
دکسترومتورفان در درمان سرفه‌هایی که بدون تولید خلط بوده و ناشی از تحریک اعصاب حسی در مسیر تنفسی هستند، کاربرد دارد.
• موارد بالینی: سرفه‌های ناشی از تحریک گلو، سرماخوردگی، یا عفونت‌های ویروسی.
• مکانیزم عمل: مهار مستقیم مرکز کنترل سرفه در مدولا.
2. مدیریت سرفه‌های مرتبط با عفونت‌های تنفسی فوقانی (Upper Respiratory Tract Infections - URTIs)
این دارو به کاهش شدت سرفه‌های ناشی از عفونت‌های ویروسی (مانند سرماخوردگی و آنفلوانزا) کمک می‌کند.
• موارد بالینی: سرماخوردگی، آنفلوانزا، و عفونت‌های ویروسی مشابه.
• مزیت: بهبود کیفیت خواب بیماران از طریق کاهش سرفه‌های شبانه.
3. کاهش سرفه‌های مرتبط با بیماری‌های مزمن تنفسی
در برخی موارد، دکسترومتورفان می‌تواند برای مدیریت سرفه‌های مزمن ناشی از بیماری‌هایی مانند COPD یا فیبروز ریوی استفاده شود، اگرچه باید با احتیاط تجویز شود.
• موارد بالینی: برونشیت مزمن، آمفیزم، و بیماری‌های بینابینی ریه.
• احتیاط: در صورت وجود سرفه تولیدی یا خطر تجمع مخاط نباید استفاده شود.
4. کنترل سرفه‌های ناشی از تحریک شیمیایی یا محیطی
دکسترومتورفان در کاهش سرفه‌های ناشی از تحریک راه‌های هوایی به علت آلودگی هوا، دود، یا قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی مفید است.
• موارد بالینی: سرفه ناشی از دود سیگار، آلودگی صنعتی، یا تحریک گازهای شیمیایی.
5. مدیریت سرفه‌های پس از جراحی
پس از برخی جراحی‌ها، به‌ویژه جراحی‌های قفسه سینه یا عمومی، دکسترومتورفان برای کنترل سرفه‌های تحریک‌کننده و پیشگیری از فشارهای غیرضروری بر بخیه‌ها استفاده می‌شود.
• موارد بالینی: جراحی‌های ریوی یا شکمی.
• احتیاط: در بیمارانی که نیاز به سرفه برای پاکسازی ترشحات دارند، منع مصرف دارد.
6. کاربرد در درمان نورولوژیک و روان‌پزشکی (Off-Label Use)
دکسترومتورفان به دلیل اثرات آنتاگونیستی بر گیرنده NMDA و خواص تعدیل‌کننده سیگما-1، ممکن است در شرایط زیر استفاده شود:
• موارد بالینی: افسردگی مقاوم به درمان (همراه با داروهای دیگر مانند بوپروپیون)، اختلالات نورولوژیک مرتبط با درد مزمن، و درمان تجربی سندرم درد مرکزی.
• محدودیت: این موارد هنوز تحت بررسی بوده و نیاز به شواهد بالینی بیشتری دارند.
توصیه‌های کلیدی برای پزشکان
1. دوز دارو باید با توجه به شدت سرفه و وضعیت بیمار تنظیم شود.
2. دکسترومتورفان نباید در بیمارانی که نیاز به پاکسازی ترشحات ریوی دارند، تجویز شود.
3. در کودکان و سالمندان باید احتیاط شود، زیرا ممکن است خطر عوارض جانبی افزایش یابد.
4. همزمانی با داروهای سروتونرژیک یا مهارکننده‌های MAO باید ارزیابی شود تا خطر سندرم سروتونین کاهش یابد.
.gif)
