دکسترومتورفان

دکسترومتورفان امین

معرفی دکسترومتورفان

دکسترومتورفان با تأثیر بر مرکز کنترل سرفه در مغز، سرفه‌های خشک را مهار می‌کند. این دارو با مسدود کردن پیام‌های عصبی که به مغز می‌روند، جلوی تحریک مرکز سرفه را می‌گیرد و به این ترتیب سرفه‌ها کاهش می‌یابند. به همین دلیل دکسترومتورفان بیشتر برای سرفه‌های خشک که ناشی از تحریکات غیرمفید هستند، کاربرد دارد.

کاربردهای درمانی دکسترومتورفان

1- مهار سرفه‌های خشک و شبانه:

• کاهش سرفه‌های خشک که بدون خلط هستند و از مرکز کنترل سرفه در مغز ناشی می‌شوند.
• کاهش سرفه‌های شبانه که معمولاً خواب را مختل می‌کنند و باعث بیدار شدن فرد می‌شوند

2- کاهش سرفه‌های ناشی از التهاب:

درمان سرفه‌های ناشی از التهاب در گلو، حنجره یا مجاری تنفسی که معمولاً به دلیل عفونت یا آلرژی ایجاد می‌شود.

3- درمان سرفه‌های تحریکی:

کمک به تسکین سرفه‌هایی که ناشی از تحریک راه‌های هوایی هستند، مانند سرفه‌های ناشی از دود، آلودگی هوا یا مواد شیمیایی.

4- کاهش سرفه‌های آلرژیک:

درمان سرفه‌هایی که در اثر حساسیت‌ها و آلرژی‌ها ایجاد می‌شوند و معمولاً همراه با علائمی مانند عطسه و آبریزش بینی هستند.

5- درمان سرفه‌های پس از عفونت:

کاهش سرفه‌های بدون خلط در مراحل پایانی بیماری‌هایی مانند سرماخوردگی یا آنفولانزا که در اثر التهاب باقی می‌ماند.

6- مدیریت سرفه‌های مزمن:

کاهش شدت سرفه‌های مزمن در بیماری‌های تنفسی مانند برونشیت مزمن و COPD که طولانی‌مدت هستند و ممکن است کیفیت زندگی را تحت تأثیر قرار دهند.

7- کاهش سرفه‌های پس از جراحی:

کمک به کاهش سرفه‌های پس از جراحی‌های مختلف، به ویژه جراحی‌های ریوی یا جراحی‌های عمومی که باعث تحریک راه‌های هوایی می‌شوند.

 

ترکیب با داروهای دیگر

• دکسترومتورفان در ترکیب با داروهای دیگری مانند آنتی‌هیستامین‌ها و ضداحتقان‌ها در داروهای سرماخوردگی و ضدسرفه موجود است.
• هنگام سرماخوردگی یا سرفه، بهتر است از مصرف همزمان چند داروی ضد سرفه یا سرماخوردگی خودداری کنید. این کار نه تنها به بهبودی شما کمک نمی‌کند، بلکه ممکن است خطر عوارض دارویی را افزایش دهد. همیشه با پزشک یا داروساز مشورت کنید.

دکسترومتورفان فراتر از اینکه تنها یک داروی ضد سرفه باشد، کاربردهای غیرمتعارف و خاصی دارد که ممکن است برای افرادی که به‌طور تخصصی با داروها آشنا هستند جالب باشد:

• اثرات روانگردان در دوزهای بالا:

دکسترومتورفان به‌عنوان یک داروی ضد سرفه در دوزهای معمولی اثرات روانگردانی ندارد، اما در دوزهای بالاتر می‌تواند منجر به توهمات و تغییرات ادراکی شود. این اثرات به‌طور خاص در افرادی که از این دارو برای مقاصد غیرپزشکی استفاده می‌کنند دیده می‌شود.
در دوزهای بالا، دکسترومتورفان ممکن است مشابه با مواد مخدر دیگری مانند کدئین یا مورفین عمل کند و به همین دلیل برخی افراد از آن سوءاستفاده می‌کنند.

• اثر بر سیستم اعصاب مرکزی:

دکسترومتورفان به‌طور مستقیم در سیستم اعصاب مرکزی (CNS) مداخله می‌کند، اما برخلاف بسیاری از داروهای مشابه، برخلاف داروهای اپیوئیدی مثل مورفین یا هیدروکودون، معمولاً در دوزهای معمولی وابستگی ایجاد نمی‌کند.

• کاربردهای درمانی دیگری :

در حال حاضر، تحقیقات درباره استفاده از دکسترومتورفان برای درمان اختلالات عصبی و روانی مانند افسردگی و اختلالات اضطرابی نیز در حال انجام است.
به‌عنوان مثال، تحقیقات نشان داده است که دکسترومتورفان ممکن است به‌عنوان یک آنتاگونیست گیرنده NMDA در کنار داروهایی مانند نیتروژن پروتوکسی یا داروهای آنتی‌دپرسانت، در درمان افسردگی مقاوم به درمان موثر باشد.

• پتانسیل درمانی در بیماری‌های عصبی:

دکسترومتورفان در ترکیب با دیگر داروهای نوروپاتیک به‌عنوان درمانی امیدوارکننده برای بیماری‌های عصبی همچون بیماری‌های مغزی و اسکلروزیس استفاده شده است. این ترکیبات ممکن است به بهبود حافظه و عملکرد عصبی کمک کنند.
در نهایت، دکسترومتورفان یک دارو با ویژگی‌های خاص است که نه تنها برای درمان سرفه‌ها بلکه در تحقیقات نوین در زمینه‌های درمانی روانی و عصبی نیز جایگاه خاصی دارد.

 

مقدار مصرف دکسترومتورفان

1- بزرگسالان و کودکان بالای ۱۲ سال:

• دوز معمول: ۱۰ تا ۲۰ میلی‌گرم هر ۴ ساعت به‌صورت خوراکی.
• حداکثر دوز روزانه: ۱۲۰ میلی‌گرم در روز.
• مدت درمان: به مدت ۴ تا ۷ روز (بسته به شدت سرفه و نیاز به درمان).

2- کودکان ۶ تا ۱۲ سال:

• دوز معمول: ۵ تا ۱۰ میلی‌گرم هر ۴ ساعت به‌صورت خوراکی.
• حداکثر دوز روزانه: ۶۰ میلی‌گرم در روز.

3- کودکان ۴ تا ۶ سال:

• دوز معمول: ۲.۵ تا ۵ میلی‌گرم هر ۴ ساعت به‌صورت خوراکی.
• حداکثر دوز روزانه: ۳۰ میلی‌گرم در روز.
• برای این گروه سنی، دارو باید فقط تحت نظارت پزشک و به مقدار دقیق تجویز شده مصرف شود.

4- کودکان زیر ۴ سال:

• مصرف ممنوع است. این دارو نباید به کودکان زیر ۴ سال داده شود، زیرا خطر عوارض جانبی جدی وجود دارد.

نکات مهم:

• دوز برای افراد مسن: ممکن است در افراد مسن به دلیل تغییرات در عملکرد کبد یا کلیه نیاز به تنظیم دوز باشد. بنابراین، بهتر است مقدار مصرف با احتیاط شروع شود.
• مصرف دارو برای مدت طولانی: برای درمان سرفه‌های مزمن یا بلندمدت، مشورت با پزشک ضروری است.

 

نکات مهم قبل از شروع مصرف دکسترومتورفان

در بیماری‌های کبدی:
اگر مبتلا به بیماری‌های کبدی هستید، مصرف دکسترومتورفان برای شما مناسب نمی‌باشد. این دارو ممکن است وضعیت کبد شما را بدتر کند.

در داروهای آرامبخش و ضد افسردگی:
در صورتی که داروهای آرامبخش یا ضد افسردگی (به ویژه داروهای مهارکننده مونوآمین اکسیداز مثل سلژیلین، ترانیل سیپرومین و فنلزین) مصرف می‌کنید، حتماً پزشک خود را مطلع کنید.

در کودکان زیر ۶ سال:
مصرف این دارو در کودکان زیر ۶ سال توصیه نمی‌شود.

در حساسیت به داروهای ضدسرفه:
اگر سابقه حساسیت به دکسترومتورفان یا سایر داروهای ضدسرفه دارید، باید به پزشک اطلاع دهید.

در آسم و بیماری‌های تنفسی:
اگر مبتلا به آسم (خصوصاً در فاز حمله آسم) یا سایر بیماری‌های تنفسی مانند COPD، عفونت دستگاه تنفسی یا تنگی نفس هستید، مصرف این دارو برای شما مناسب نیست.

در سرفه‌های مزمن:
اگر سابقه سرفه‌های مزمن دارید، حتماً به پزشک مراجعه کنید و از مصرف خودسرانه دکسترومتورفان پرهیز کنید؛ زیرا این دارو می‌تواند سرفه‌ها را تشدید کند یا علائم بیماری‌های دیگر را پوشش دهد.

در ترشحات خلطی:
اگر سرفه‌های شما همراه با ترشحات خلطی است، پزشک یا داروساز را مطلع کنید. دکسترومتورفان ممکن است شرایط شما را بدتر کند.

در بارداری و شیردهی:
اگر باردار هستید، تصمیم به بارداری دارید یا در دوران شیردهی هستید، باید با پزشک خود مشورت کنید.

لیست داروها:
لیستی از تمام داروهای مصرفی خود، به ویژه داروهای ضد حساسیت، ضد سرماخوردگی، ضد افسردگی، داروهای پارکینسون، کینیدین، آمیودارون، داروهای ضد درد و آرام‌بخش و همچنین فرآورده‌های الکلی را در اختیار پزشک یا داروساز خود قرار دهید.

 

نحوه صحیح مصرف دکسترومتورفان

• رعایت دستور پزشک: دارو را دقیقاً طبق دستور پزشک یا داروساز مصرف کنید. از افزایش دوز خودداری کنید.
• حداکثر دوز: مقدار مجاز مصرف در بزرگسالان حداکثر ۱۲۰ میلی‌گرم در روز است.
• مدت درمان: اگر سرفه پس از چند روز (معمولاً ۵ تا ۷ روز) بهبود نیافت، به پزشک مراجعه کنید.
• مصرف با غذا: دارو را می‌توان با معده خالی یا پر مصرف کرد. اگر مصرف دارو با معده خالی باعث ناراحتی معده می‌شود، آن را همراه یا پس از غذا مصرف کنید.
• فراموشی دوز: اگر یک نوبت مصرف را فراموش کردید، به محض یادآوری مصرف کنید. اگر نزدیک به نوبت بعدی است، دوز فراموش شده را نخورید و برنامه عادی را ادامه دهید. از دو برابر کردن دوز خودداری کنید.
• شربت دکسترومتورفان: هنگام استفاده از شربت، از قاشق یا پیمانه مخصوص اندازه‌گیری دارو استفاده کنید و از قاشق‌های معمولی استفاده نکنید.
• اجتناب از الکل: از مصرف الکل در مدت درمان با این دارو اجتناب کنید، زیرا می‌تواند اثرات خواب‌آور دارو را تشدید کند.

 

توصیه ها دارویی دکسترومتورفان

• تشدید یا تغییر سرفه‌ها: در صورت تشدید یا تغییر نوع سرفه، به پزشک یا داروساز مراجعه کنید.
• مصرف داروهای جدید: پیش از شروع هر دارو یا مکمل جدید، پزشک یا داروساز را مطلع کنید.
• فعالیت‌های خطرناک: تا زمانی که از تأثیر دارو اطمینان ندارید، از رانندگی یا کار با ابزارهای خطرناک خودداری کنید.
• مصرف بیش از حد: اگر دکسترومتورفان را بیش از حد مصرف کردید، فوراً با مرکز مسمومیت دارویی تماس بگیرید یا به مرکز درمانی مراجعه کنید. علائم مصرف بیش از حد شامل خواب‌آلودگی شدید، سرگیجه، تنفس دشوار یا توهم است.

 

عوارض ناخواسته دارویی دکسترومتورفان

• تغییرات خلق و خو: اگر دچار تغییرات شدید در خلق و خو، گیجی، بیقراری، زودرنجی، بی‌خوابی، تهوع شدید یا استفراغ شدید، سریعاً به پزشک مراجعه کنید.
• مشکلات تنفسی: اگر دچار تنگی نفس، صدادار شدن تنفس یا مشکل در نفس کشیدن شدید، دارو را قطع کرده و به پزشک مراجعه کنید.
• حساسیت به دارو: اگر علائم حساسیت به دارو مانند ورم لب، صورت یا بخشی از بدن، خارش و... مشاهده کردید، به پزشک اطلاع دهید.
• گرفتگی عضلات: اگر دچار گرفتگی عضلات ناحیه سر، گردن یا بدن شدید، به پزشک مراجعه کنید.
• یبوست: اگر یبوست شدید یا طولانی مدت شد، مایعات کافی مصرف کنید و در صورت ادامه، پزشک را در جریان قرار دهید.

 

توصیه‌های تغذیه‌ای هنگام مصرف دکسترومتورفان

• آب و مایعات: نوشیدن مایعات کافی می‌تواند به کاهش خشکی گلو و تسکین سرفه کمک کند.
• غذاهای غنی از ویتامین C: مرکبات، کیوی، فلفل دلمه‌ای و توت‌فرنگی می‌توانند سیستم ایمنی بدن را تقویت کنند و به تسریع روند بهبودی کمک کنند.
• غذاهای غنی از پروبیوتیک: مانند ماست پروبیوتیک یا کفیر، که می‌توانند به تعادل میکروفلور روده کمک کرده و از سیستم ایمنی حمایت کنند.
• غذاهای نرم و ملایم: غذاهای سبک و نرم مانند سوپ و فرنی می‌توانند گلو را تسکین دهند و از تحریک بیشتر آن جلوگیری کنند.

 

پرهیزهای تغذیه‌ای هنگام مصرف دکسترومتورفان

• کافئین و نوشیدنی‌های تحریک‌کننده: کافئین می‌تواند موجب افزایش خشکی گلو و بی‌خوابی شود، بنابراین در صورت مصرف دکسترومتورفان باید از آن‌ها اجتناب کنید.
• غذاهای چرب یا سنگین: غذاهای پرچرب می‌توانند باعث تحریک گلو و افزایش سرفه شوند.
• الکل: الکل ممکن است اثرات دکسترومتورفان را کاهش دهد یا به عوارض جانبی منجر شود.
• نوشیدنی‌های سرد: مصرف نوشیدنی‌های سرد می‌تواند گلو را تحریک کرده و سرفه را تشدید کند.

 

مکمل‌ها و داروهای گیاهی همراه با دکسترومتورفان برای بهبود بیشتر

• زنجبیل: زنجبیل به‌عنوان یک ضد التهاب طبیعی می‌تواند به تسکین التهاب گلو کمک کند.
• عسل: عسل به دلیل خواص ضد میکروبی و آرام‌بخش می‌تواند به تسکین سرفه کمک کند. (توجه داشته باشید که نباید عسل را با داروهای دکسترومتورفان به‌طور همزمان مصرف کنید).
• ویتامین C: مکمل‌های ویتامین C می‌توانند به تقویت سیستم ایمنی کمک کرده و روند بهبودی را تسریع کنند.
• ویتامین D: مکمل ویتامین D می‌تواند در کاهش التهاب و بهبود عملکرد سیستم ایمنی مؤثر باشد.
• مریم گلی (Sage): مریم گلی به‌عنوان یک گیاه دارویی به تسکین گلو و کاهش سرفه کمک می‌کند.
• نعناع: نعناع به‌ویژه به‌عنوان یک عصاره گیاهی می‌تواند به تسکین گلو و کاهش تحریکات آن کمک کند.

هشدار:

• مصرف هم‌زمان دکسترومتورفان با داروهای ضد سرفه یا ضد التهاب دیگر ممکن است باعث تداخل دارویی و عوارض جانبی شود.
• برای استفاده از مکمل‌ها، همیشه با پزشک یا داروساز خود مشورت کنید تا از تداخلات دارویی جلوگیری کنید.

 

سوالات متداول درباره دکسترومتورفان 

چطور باید دکسترومتورفان را مصرف کنم؟
دکسترومتورفان معمولاً به صورت شربت یا سافت ژل در دسترس است. برای دریافت بهترین نتایج، باید طبق دستور پزشک یا برچسب دارو مصرف شود. معمولاً این دارو هر 4 تا 6 ساعت یکبار مصرف می‌شود و نباید بیش از مقدار توصیه شده مصرف شود.
آیا دکسترومتورفان باعث خواب‌آلودگی می‌شود؟
دکسترومتورفان می‌تواند در برخی افراد باعث خواب‌آلودگی شود. این اثر معمولاً در دوزهای بالا یا در صورتی که با داروهای آرامبخش دیگر مصرف شود، بیشتر مشاهده می‌شود.
آیا دکسترومتورفان اعتیادآور است؟
دکسترومتورفان به طور معمول در دوزهای درمانی اعتیادآور نیست. با این حال، در صورت مصرف دوزهای بسیار بالا یا برای مدت طولانی، ممکن است فرد به آن وابسته شود.
آیا مصرف دکسترومتورفان در بارداری بی‌خطر است؟
دکسترومتورفان در گروه C بارداری قرار دارد که به این معنی است که مصرف آن در دوران بارداری باید تنها با مشورت پزشک صورت گیرد. اگر باردار هستید یا قصد بارداری دارید، حتماً باید قبل از مصرف این دارو با پزشک مشورت کنید.
چه عواملی ممکن است مصرف دکسترومتورفان را خطرناک کند؟
مصرف دکسترومتورفان در افراد مبتلا به اختلالات تنفسی یا کبدی، یا افرادی که داروهای خاص مصرف می‌کنند، ممکن است خطراتی داشته باشد. همچنین مصرف بیش از حد آن می‌تواند باعث علائم ناخوشایند و خطرناک مانند فشار خون بالا و تشنج شود.
آیا دکسترومتورفان برای کودکان بی‌خطر است؟
مصرف دکسترومتورفان در کودکان باید با دقت و تحت نظر پزشک انجام شود. دوزها و مدت مصرف برای کودکان به شدت محدود است و نباید در کودکان زیر 2 سال استفاده شود.
علائم مسمومیت با دکسترومتورفان چیست؟
در صورت مصرف بیش از حد دکسترومتورفان، ممکن است علائمی مانند سرگیجه، تهوع، استفراغ، خواب‌آلودگی و در موارد شدیدتر تشنج و اختلالات قلبی مشاهده شود. در این صورت فوراً باید به مراکز پزشکی مراجعه کنید.
آیا دکسترومتورفان برای درمان سرفه ناشی از سرماخوردگی مناسب است؟
دکسترومتورفان می‌تواند برای درمان سرفه‌های خشک ناشی از سرماخوردگی موثر باشد، اما در سرفه‌های همراه با خلط یا عفونت‌های تنفسی بهتر است از داروهای دیگری استفاده شود که به درمان عفونت کمک کنند.

اطلاعات تخصصی

موارد مصرف دکسترومتورفان

دکسترومتورفان یک داروی ضدسرفه غیرمخدر است که به عنوان آگونیست گیرنده سیگما-1 و آنتاگونیست گیرنده NMDA عمل می کند. این دارو از طریق مهار مراکز سرفه در مدولا عمل می کند و عمدتاً برای سرکوب سرفه های غیرتولیدی استفاده می شود. در ادامه موارد مصرف اصلی این دارو شرح داده می شود:

1. سرکوب سرفه های خشک (Non-Productive Cough)

دکسترومتورفان در درمان سرفه هایی که بدون تولید خلط بوده و ناشی از تحریک اعصاب حسی در مسیر تنفسی هستند، کاربرد دارد.
موارد بالینی: سرفه های ناشی از تحریک گلو، سرماخوردگی، یا عفونت های ویروسی.
مکانیزم عمل: مهار مستقیم مرکز کنترل سرفه در مدولا.

2. مدیریت سرفه های مرتبط با عفونت های تنفسی فوقانی (Upper Respiratory Tract Infections - URTIs)

این دارو به کاهش شدت سرفه های ناشی از عفونت های ویروسی (مانند سرماخوردگی و آنفلوانزا) کمک می کند.
موارد بالینی: سرماخوردگی، آنفلوانزا، و عفونت های ویروسی مشابه.
مزیت: بهبود کیفیت خواب بیماران از طریق کاهش سرفه های شبانه.

3. کاهش سرفه های مرتبط با بیماری های مزمن تنفسی

در برخی موارد، دکسترومتورفان می تواند برای مدیریت سرفه های مزمن ناشی از بیماری هایی مانند COPD یا فیبروز ریوی استفاده شود، اگرچه باید با احتیاط تجویز شود.
موارد بالینی: برونشیت مزمن، آمفیزم، و بیماری های بینابینی ریه.
احتیاط: در صورت وجود سرفه تولیدی یا خطر تجمع مخاط نباید استفاده شود.

4. کنترل سرفه های ناشی از تحریک شیمیایی یا محیطی

دکسترومتورفان در کاهش سرفه های ناشی از تحریک راه های هوایی به علت آلودگی هوا، دود، یا قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی مفید است.
موارد بالینی: سرفه ناشی از دود سیگار، آلودگی صنعتی، یا تحریک گازهای شیمیایی.

5. مدیریت سرفه های پس از جراحی

پس از برخی جراحی ها، به ویژه جراحی های قفسه سینه یا عمومی، دکسترومتورفان برای کنترل سرفه های تحریک کننده و پیشگیری از فشارهای غیرضروری بر بخیه ها استفاده می شود.
موارد بالینی: جراحی های ریوی یا شکمی.
احتیاط: در بیمارانی که نیاز به سرفه برای پاکسازی ترشحات دارند، منع مصرف دارد.

6. کاربرد در درمان نورولوژیک و روان پزشکی (Off-Label Use)

دکسترومتورفان به دلیل اثرات آنتاگونیستی بر گیرنده NMDA و خواص تعدیل کننده سیگما-1، ممکن است در شرایط زیر استفاده شود:
موارد بالینی: افسردگی مقاوم به درمان (همراه با داروهای دیگر مانند بوپروپیون)، اختلالات نورولوژیک مرتبط با درد مزمن، و درمان تجربی سندرم درد مرکزی.
محدودیت: این موارد هنوز تحت بررسی بوده و نیاز به شواهد بالینی بیشتری دارند.

توصیه های کلیدی برای پزشکان

• دوز دارو باید با توجه به شدت سرفه و وضعیت بیمار تنظیم شود.
• دکسترومتورفان نباید در بیمارانی که نیاز به پاک سازی ترشحات ریوی دارند، تجویز شود.
• در کودکان و سالمندان باید احتیاط شود، زیرا ممکن است خطر عوارض جانبی افزایش یابد.
• همزمانی با داروهای سروتونرژیک یا مهارکننده های MAO باید ارزیابی شود تا خطر سندرم سروتونین کاهش یابد.

مکانیسم اثر دکسترومتورفان

دکسترومتورفان یک ضدسرفه است که با اثر بر روی مرکز سرفه در مغز، از طریق مهار سیگنال های عصبی که موجب سرفه می شوند، عمل می کند. مکانیسم دقیق اثر دکسترومتورفان همچنان به طور کامل شناخته نشده است، اما به طور کلی به صورت زیر عمل می کند:

• اثر بر سیستم عصبی مرکزی: دکسترومتورفان به طور عمده بر روی گیرنده های NMDA (N-methyl-D-aspartate) در مغز اثر می گذارد. این اثر موجب کاهش پاسخ های حسی به تحریکات سرفه ای می شود.
• اثر ضد سرفه: با مهار گیرنده های NMDA، این دارو موجب کاهش تحریکات عصب های حسی می شود که باعث ایجاد سرفه می شوند. در نتیجه، این دارو می تواند سرفه های ناشی از سرماخوردگی یا سایر شرایط تنفسی را تسکین دهد.
• اثر آنتی دپرسانت : در دوزهای بالاتر، دکسترومتورفان به طور غیرمستقیم بر گیرنده های دیگر مانند 5-HT3 (سروتونین) و گیرنده های اپیوئیدی (mOR) نیز اثر می گذارد، که موجب کاهش احساس اضطراب و حتی ایجاد ویژگی های سرخوشی در دوزهای بالاتر می شود.

فارماکوکینتیک دکسترومتورفان

1. جذب:

• دکسترومتورفان به‌خوبی از دستگاه گوارش جذب می‌شود. حداکثر غلظت پلاسمایی آن معمولاً حدود ۲ تا ۲.۵ ساعت پس از مصرف خوراکی به دست می‌آید.

2. توزیع:

• این دارو در بدن به‌طور گسترده توزیع می‌شود و به پروتئین‌های پلاسما متصل می‌شود.
• دکسترومتورفان به‌راحتی از سد خونی-مغزی عبور می‌کند و اثرات خود را بر روی سیستم عصبی مرکزی اعمال می‌کند.

3. متابولیسم:

• دکسترومتورفان عمدتاً در کبد توسط آنزیم‌های سیتوکروم P450 (خصوصاً CYP2D6) متابولیزه می‌شود.
• متابولیت اصلی آن، دکسترورفان، به‌عنوان یک ترکیب فعال شناخته می‌شود که خواص ضدسرفه‌ای و آرام‌بخشی دارد.

4. دفع:

• دکسترومتورفان از طریق کلیه‌ها به‌صورت متابولیت‌ها و مقداری از داروی اصلی دفع می‌شود.
• نیمه‌عمر این دارو معمولاً حدود ۳ تا ۶ ساعت است.

نکات مهم در فارماکوکینتیک:

• تفاوت‌های فردی: افرادی که ناقلین ژنتیکی آنزیم CYP2D6 هستند، ممکن است سرعت متابولیسم دارو را تحت تأثیر قرار دهند. این امر می‌تواند موجب تفاوت در میزان اثر و خطر بروز عوارض جانبی در افراد مختلف شود.
• کاهش دفع در بیماران کلیوی یا کبدی: در بیماران مبتلا به مشکلات کبدی یا کلیوی، نیمه‌عمر دکسترومتورفان ممکن است طولانی‌تر باشد. این موضوع باید در تجویز دارو در این بیماران مدنظر 

منع مصرف دکسترومتورفان

موارد منع مصرف قطعی:

1. حساسیت مفرط (Hypersensitivity):
بیماران با سابقه حساسیت یا واکنش آلرژیک به دکسترومتورفان یا سایر ترکیبات موجود در فرآورده‌های دارویی حاوی آن.
2. استفاده همزمان با مهارکننده‌های مونوآمین‌اکسیداز (MAOIs):
مصرف دکسترومتورفان در بیمارانی که در حال حاضر از MAOIs استفاده می‌کنند یا طی 14 روز گذشته استفاده کرده‌اند، به دلیل افزایش خطر سندرم سروتونین (Serotonin Syndrome) ممنوع است.
3. سندرم سروتونین:
در بیمارانی که مستعد این سندرم هستند یا به دلیل مصرف همزمان داروهای سروتونرژیک، در خطر افزایش سطح سروتونین قرار دارند.
4. اختلالات متابولیک ژنتیکی:
بیمارانی که نقص ژنتیکی در متابولیسم CYP2D6 دارند (Ultra-rapid Metabolizers)، ممکن است به دلیل متابولیسم سریع دکسترومتورفان به دکسترورفان دچار سمیت شوند.

موارد منع مصرف نسبی (با احتیاط بالا):

1. سرفه‌های تولیدی (Productive Cough):
مصرف دکسترومتورفان در بیمارانی که سرفه همراه با خلط دارند، ممکن است تخلیه طبیعی ترشحات ریوی را مختل کند.
2. بیماران با سابقه سوءمصرف مواد:
به دلیل احتمال سوءاستفاده از دکسترومتورفان (به خصوص در دوزهای بالا)، باید در بیماران با سابقه سوءمصرف مواد با احتیاط تجویز شود.
3. اختلالات تنفسی:
بیمارانی با شرایطی مانند آسم، COPD یا اختلالات انسدادی ریوی باید با احتیاط مصرف کنند، زیرا ممکن است دکسترومتورفان تجمع ترشحات را تسهیل کند.
4. بیماران کبدی یا کلیوی:
دکسترومتورفان عمدتاً در کبد متابولیزه می‌شود و در صورت اختلال کبدی، ممکن است تجمع دارو رخ دهد.
5. کودکان زیر 6 سال:
به دلیل خطر بروز عوارض جانبی شدید، مصرف دکسترومتورفان در کودکان کم‌سن توصیه نمی‌شود، مگر با تجویز دقیق پزشک.

موارد احتیاطی خاص:

1. بارداری و شیردهی:
گروه بارداری : دسته C
مطالعات کافی روی انسان برای ایمنی دکسترومتورفان در دوران بارداری وجود ندارد. در حیوانات، اثرات منفی مشاهده شده است، بنابراین تجویز باید تنها زمانی انجام شود که سود مصرف بر خطر احتمالی غلبه داشته باشد.
شیردهی: اطلاعات دقیقی درباره ترشح دکسترومتورفان در شیر مادر موجود نیست، اما به دلیل احتمال اثرات بر نوزاد، مصرف این دارو در دوران شیردهی باید با احتیاط و تنها تحت نظر پزشک انجام شود.
2. اختلالات روانی:
در بیماران با سابقه اختلالات روان‌پریشی (مانند اسکیزوفرنی یا افسردگی شدید)، احتمال تشدید علائم روان‌پریشی یا بروز رفتارهای غیرعادی گزارش شده است.
توجه ویژه:
پزشکان باید پیش از تجویز دکسترومتورفان، تاریخچه کامل دارویی بیمار را بررسی کنند تا از عدم تداخل با سایر داروها اطمینان حاصل شود. برای بیماران مبتلا به اختلالات مزمن، دوز دارو باید مطابق با شرایط بیمار تنظیم گردد.

عوارض جانبی دکسترومتورفان

دکسترومتورفان ممکن است عوارض جانبی مختلفی ایجاد کند که در برخی از افراد شدیدتر یا شایع‌تر هستند. این عوارض معمولاً با دوز مصرفی، وضعیت سلامت فرد و تداخلات دارویی ارتباط دارند.

1. عوارض جانبی شایع:

• خواب‌آلودگی: یکی از عوارض رایج دکسترومتورفان خواب‌آلودگی است که ممکن است در برخی افراد احساس خستگی و خواب‌آلودگی شدید ایجاد کند.
• گیجی: برخی افراد ممکن است احساس گیجی، سردرگمی یا مشکلات تعادل را تجربه کنند.
• تهوع و استفراغ: مصرف دکسترومتورفان ممکن است باعث احساس تهوع یا حتی استفراغ در برخی افراد شود.
• یبوست: دکسترومتورفان می‌تواند موجب یبوست یا تغییرات در الگوی روده‌ای شود.
• سردرد: سردرد از دیگر عوارض شایع است که برخی افراد ممکن است آن را تجربه کنند.

2. عوارض جانبی جدی:

• سندروم سروتونین: در صورت مصرف همزمان دکسترومتورفان با داروهایی که سطح سروتونین را افزایش می‌دهند (مانند مهارکننده‌های MAO یا داروهای ضد افسردگی SSRI)، خطر بروز سندروم سروتونین وجود دارد. علائم شامل تب، تعریق، افزایش ضربان قلب، گیجی، تکان‌های عضلانی و گاهی اوقات کما است. این وضعیت به عنوان یک اورژانس پزشکی نیاز به درمان فوری دارد.
• اختلالات تنفسی: مصرف دکسترومتورفان در دوزهای بالا ممکن است باعث سرکوب تنفسی شود، که در برخی افراد خطرناک است. علائم شامل تنفس کند یا دشوار است.
• آریتمی قلبی: مصرف دکسترومتورفان به ویژه در دوزهای بالا ممکن است به مشکلات قلبی مانند آریتمی (نامنظمی ضربان قلب) منجر شود.
• اختلالات روانی (Hallucinations): در برخی موارد، به خصوص با مصرف دوزهای بالا، دکسترومتورفان ممکن است موجب توهمات یا هذیان شود.
• فشار خون بالا یا پایین: دکسترومتورفان می‌تواند تأثیرات متناقضی بر فشار خون داشته باشد و در برخی موارد باعث افزایش یا کاهش فشار خون شود.

3. عوارض جانبی نادر و جدی‌تر:

• ناتوانی در ادرار: در برخی افراد، ممکن است مشکلاتی مانند عدم توانایی در دفع ادرار بروز کند.
• واکنش‌های آلرژیک: اگرچه نادر است، اما برخی افراد ممکن است به دکسترومتورفان واکنش‌های آلرژیک نشان دهند که شامل علائمی مانند کهیر، تورم صورت یا گلو و دشواری در تنفس می‌شود.

4. عوارض جانبی در دوزهای بالا(سوء مصرف):

• استفاده از دکسترومتورفان در دوزهای بسیار بالا برای اهداف غیر درمانی (برای ایجاد اثرات روانگردان) می‌تواند منجر به بروز عوارض شدیدی از جمله توهمات، تحریک‌پذیری، رفتارهای خشونت‌آمیز، و حتی آسیب‌های مغزی و کما شود.

نکات مهم در خصوص مدیریت عوارض جانبی

• اگر عوارض جانبی شدید یا خطرناک مانند مشکلات تنفسی، علائم سروتونینی یا واکنش‌های آلرژیک را تجربه کردید، فوراً به اورژانس مراجعه کنید.
• از افزایش دوز توصیه‌شده به خودداری و تنها تحت نظر پزشک از دکسترومتورفان استفاده کنید.

تداخلات دارویی دکسترومتورفان

هشدار ها دکسترومتورفان

• محدودیت دوز: مصرف بیش از حد دکسترومتورفان می‌تواند منجر به عوارض جانبی شدید، از جمله اختلالات تنفسی، آریتمی‌های قلبی و سندروم سروتونینی شود.
• توجه به تداخلات دارویی: مصرف همزمان دکسترومتورفان با داروهایی که بر سیستم سروتونرژیک تأثیر می‌گذارند (مانند مهارکننده‌های MAO و SSRIها) می‌تواند به سندروم سروتونینی منجر شود.
• عدم استفاده در افراد با سابقه اعتیاد: افراد با سابقه سوءمصرف مواد مخدر باید از مصرف دکسترومتورفان خودداری کنند، زیرا این دارو می‌تواند در دوزهای بالا اثرات روانگردان ایجاد کند.

 پایش:

• پایش عوارض جانبی: پزشک باید بیمار را از نظر علائم جانبی مانند خواب‌آلودگی، تهوع، یبوست، سردرد و مشکلات تنفسی نظارت کند.
• پایش فشار خون: در صورت استفاده در افراد مبتلا به فشار خون بالا، فشار خون باید به طور منظم بررسی شود.
• پایش تنفس: در دوزهای بالا یا در بیماران حساس، وضعیت تنفسی باید بررسی شود تا از بروز مشکلات تنفسی جلوگیری شود.
• پایش عملکرد کبد و کلیه: در بیماران با مشکلات کبدی یا کلیوی، ممکن است نیاز به پایش عملکرد کبد و کلیه باشد.

توصیه های دارویی دکسترومتورفان

• دستور مصرف: دکسترومتورفان باید دقیقاً طبق دستور پزشک یا دستورالعمل روی برچسب دارو مصرف شود. دوز معمولی برای بزرگسالان و کودکان بستگی به نوع و شدت سرفه دارد.
• زمان مصرف: دکسترومتورفان معمولاً به صورت مایع یا قرص مصرف می‌شود و توصیه می‌شود که طبق تجویز پزشک و بر اساس دوز صحیح مصرف شود.
• حفظ فاصله زمانی: برای جلوگیری از بروز عوارض جانبی، بین دوزها باید فاصله کافی رعایت شود.
• در نظر گرفتن تداخلات دارویی: قبل از شروع مصرف دکسترومتورفان، پزشک را از داروهایی که مصرف می‌کنید مطلع سازید. داروهایی مانند مهارکننده‌های MAO و داروهای ضد افسردگی می‌توانند تداخلات خطرناکی با دکسترومتورفان داشته باشند.
• احتیاط در بیماری‌های خاص: در بیماران مبتلا به بیماری‌های کبدی یا کلیوی، دوز دارو ممکن است نیاز به کاهش داشته باشد. همچنین، در بیماران مبتلا به آسم، بیماری‌های تنفسی یا مشکلات قلبی باید با احتیاط مصرف شود.