دیابت بیماری بسیار شایعی است و حدود ۵ میلیون در ایران مبتلا به این بیماری هستند
انسولین چگونه عمل می کند؟
می توان گفت انسولین مهمترین هورمون بدن است که اگر به میزان ضروری تامین نشود حیات انسان را به مخاطره می اندازد.
انسولین یک پروتئین است که اثرات معجزه آسایی دارد به این معنی که اجازه ورود قند به سلول را صادر می کند. نبود یا کمبود انسولین منجر به بیماری دیابت می شود.
بیماری دیابت به زبان ساده:
برای شناخت بیماری دیابت لازم است ابتدا با کار کبد - لوزالمعده و کلیه در ارتباط با قند خون آشنا شویم.
مواد غذایی که از راه دستگاه گوارش جذب می شود حتما باید از کبد عبور کند. کبد عملیات مختلفی بر روی مواد جذب شده انجام می دهد ولی مهمترین کاری که کبد انجام می دهد کنترل قند خون است. اگر قرار بود تمام مواد غذایی که از دستگاه گوارش جذب می شود وارد جریان خون شود قند خون به قدری بالا می رفت که بدن تحمل آن را نداشت و به همین دلیل بدون کبد بیش از یک روز انسان نمی تواند زنده بماند. بنابراین ورود قند به جریان خون در ابتدا توسط کبد تنظیم می شود. قند اضافی در کبد به سرعت تبدیل به گلیکوژن می شود و در صورت نیاز مجددا گلیکوژن به گلوکز شکسته می شود. در صورت عدم نیاز گیلکوژن به چربی تبدیل و در کبد ذخیره می شود.
با تولید انسولین در لوزالمعده قند خون وارد تک تک سلول های بدن می شود. اگر انسولین در بدن تولید نشود قند نمی تواند وارد سلول شود. ممکن است در جریان خون غلظت قند بسیار بالا باشد و سلول های بدن شدیدا نیاز به قند داشته باشند و بیمار احساس گرسنگی کند ولی بدون وجود انسولین اجازه ورود به سلول را نخواهد داشت که در این حالت آسیب فراوانی به تمام سلول های بدن وارد می شود مخصوصا سلول های مغزی که فقط از گلوکز برای تغذیه استفاده می کنند.
ارتباط کلیه با دیابت:
جریان خون دائما از کلیه ها عبور می کند و مواد زائد بصورت ادرار از آن جدا می شود. گلوکز به عنوان یک ماده ضروری مجددا توسط کلیه به جریان خون باز می گردد. اگر غلظت قند در جریان خون بیش از حد افزایش پیدا کند کلیه نمی تواند تمام آنرا به جریان خون باز گرداند و به همین دلیل در ادرار بیماران دیابتی قند وجود دارد در حالیکه مقدار قند در ادرار افراد سالم تقریبا برابر با صفر است. در نتایج آزمایش مقدار قند ادرار با علامت + یا ++ یا +++ نشان داده می شود که نشان دهنده مقدار دفع گلوکز از کلیه است. یکی از نقاط آسیب پذیر در مقابل قند خون بالا کلیه است که ممکن است با یک بار افزایش قند خون آسیب های جبران ناپذیری به کلیه ها وارد شود.
داروهای کاهش دهنده قند خون:
برای کنترل دیابت چند راه وجود دارد: یا باید انسولین بیشتری در لوزالمعده تولید شود یا باید سلول های بدن نسبت به انسولین حساس تر شوند و یا انسولین بصورت تزریقی وارد بدن شود. داروهایی که باعث تحریک لوزالمعده برای تولید مقادیر بیشتر انسولین می شوند مانند: گلی بن کلامید - گلی کلازید - گلیپیزاید - کلروپروپامید و ...
داروهایی مانند متفورمین اثری بر تولید انسولین نمی گذارند ولی حساسیت سلول های بدن را نسبت به انسولین بیشتر می کنند
چرا نمی توان انسولین را بصورت خوراکی مصرف کرد؟
در دستگاه گوارش برای هضم غذا آنزیم های قدرتمندی وجود دارد که مواد غذایی را تجزیه می کند از جمله ی این آنزیم ها پروتئاز است که پروتئین ها را قطعه قطعه می کند و چون انسولین یک رشته پروتئینی است اگر در مقابل اسید معده مقاومت کند نمی تواند از دست شیره های گوارشی فرار کند.
انسولین حیوانی و انسولین انسانی چه تفاوتی با هم دارند؟
در سال ۱۹۲۲ برای اولین بار انسولین از لوزالمعده گاو و خوک استخراج شد و به عنوان جایگزین انسولین در بیماران دیابتی استفاده شد که موفقیت بزرگی به حساب می آمد ولی به علت اختلاف چند اسید آمینه به تدریج در بدن بیماران حساسیت ایجاد می کرد. هنوز هم انواعی از انسولین های حیوانی استفاده می شود. در سال ۱۹۸۰ انسولین با توالی اسید آمینه انسانی در سلول باکتری تولید شد که هم اکنون نیز با تغییراتی در روش استخراج از همین روش استفاده می شود. قرار دادن اسیدهای آمینه به دنبال یکدیگر به روش سنتز مولکولی از نظر اقتصادی مقرون به صرفه نیست.
انسولین رگولار – انسولین NPH یا ایزوفان – انسولین ۷۰-۳۰ یا بای فازیک:
انسولین رگولار در واقع همان انسولین خالص است که با تزریق زیر جلدی به سرعت باعث کاهش قند خون می شود و به سرعت هم اثر آن تمام می شود. انسولین NPH با اضافه کردن پروتامین به انسولین خالص به دست می آید. پروتامین ماده خنثی و بی اثری است که حلالیت نسبتا کمی دارد و جریان خون بیشتری لازم است تا انسولین خالص وارد جریان خون شود به همین دلیل اثر انسولین NPH با کمی تاخیر ظاهر می شود و ماندگاری بیشتری نسبت به انسولین رگولار دارد.
انسولین ۷۰-۳۰ در واقع ترکیبی از ۷۰ درصد انسولین NPH و ۳۰ درصد انسولین رگولار است بنابر این با تزریق انسولین ۷۰-۳۰ بخش کمتری از دارو سریعا جذب می شود و بخشی عمده انسولین به آهستگی جذب می شود.
یک واحد انسولین چقدر است؟
یک سی سی انسولین معادل ۱۰۰ واحد بین المللی است. به همین دلیل برای تعیین دقیق مقدار انسولین از سرنگ های مخصوص استفاده می شود که بعضی از انواع آن نیم سی سی و بعضی از سرنگ های انسولین ۱ سی سی گنجایش دارند و درجه بندی روی سرنگ بر اساس واحد انسولین تنظیم شده است. بیماران دیابتی باید خیلی دقیق مقدار تجویز شده توسط پزشک را رعایت کنند. برای این کار باید آموزش های لازم به بیماران دیابتی داده شود.
انسولین قلمی چه تفاوتی با انسولین ویالی دارد؟
ویال های انسولین رگولار - NPH و بای فازیک انسانی بصورت شیشه های ۱۰ سی سی با درب لاستیکی موجود است که باید همواره در یخچال نگهداری شوند و برای استفاده از دارو سرنگ انسولین استفاده می شود. مقدار دارو باید دقیقا اندازه گیری شود.
امروزه برای راحتی بیماران دیابتی قلم های انسولین ساخته شده است که مانند خودکار تعبیه شده وبرای تعیین دوز دارو لازم نیست با سرنگ انسولین مقدار دارو اندازه گیری شود. کافیست با درجه تنظیم دوز دارو که بصورت مارپیچ مدرج ساخته شده است تعداد واحد مورد نیاز تعیین شود و سپس تزریق انجام شود.
آیا از نظر خواص درمانی تفاوتی بین انسولین قلمی و انسولین ویالی وجود دارد؟
خیر٬ اثربخشی هر دو یکسان است
انواع انسولین های قلمی:
کارخانجات مختلف داروسازی انواع متنوعی از انسولین را تولید می کنند. تفاوت آنها در میزان حلالیت و در نتیجه زمان اثربخشی انسولین است. برندهایی که در ایران وجود دارد عمدتا توسط کارخانه داروسازی NOVONORDISK از کشور دانمارک و SANOFI AVENTIS از کشور آلمان است. همچنین انواعی از کارخانه BIOPHARMA هند نیز ایران وجود دارد.
لانتوس: LANTUS SOLOSTAR
برند شرکت داروسازی سنوفی اونتیس آلمان به نام لانتوس است که از ملح گلارژین استفاده شده است و حلالیت آن نسبتا کم است ولی محلول آن کاملا شفاف است و نیازی به هم زدن وجود ندارد. انسولین در این روش به آهستگی و در طول ۲۴ ساعت در بدن آزاد می شود.
نووراپید: NOVORAPID FLEXPEN
برند شرکت داروسازی نوونوردیسک دانمارک است که از ملح آسپارت استفاده شده است. ملح آسپارت حلالیت بالایی دارد و کاملا شفاف است و نیازی به هم زدن ندارد انسولین در این روش به سرعت جذب می شود.
نوومیکس۳۰ : 30 NOVOMIX FENPEX
برند شرکت داروسازی نووردیسک دانمارک است و ترکیبی از ۳۰ درصد انسولین آسپارت با حلالیت بالا و ۷۰ درصد انسولین با ملح پروتامین است که حلالیت آن کم است و به آهستگی وارد جریان خون می شود. چون انسولین با ملح پروتامین حلالیت کمی دارد بصورت ذرات معلق سوسانسیون و شبیه شیر و سفید رنگ درون قلم انسولین ته نشین می شود بنابراین قبل از استفاده از قلم نوومیکس لازم است به آهستگی به هم زده شود که روش استفاده از آن توسط پزشک یا داروساز آموزش داده می شود.
لوه میر: LEVEMIR
برند شرکت نووردیسک دانمارک است و ملح آن دته میر detemir است. این ملح ترکیبی از یک اسید چرب به نام میریستیک اسید که به اسید آمینه لیزین متصل شده است. اثر بخشی این نوع انسولین به آهستگی انجام می شود و محلول لوه میر کاملا شفاف است و نیازی به هم زدن قبل از استفاده ندارد.
انسولین در بارداری:
در بارداری نیاز بدن به انسولین بیشتر می شود و ممکن است مادر نتواند انسولین مورد نیاز جنین را تامین کند بنابراین کنترل قند خون در دوران بارداری بسیار مهم است و در صورت تجویز پزشک حنما باید انسولین استفاده شود. ولی نوع انسولینی که استفاده می شود مهم است. همانگونه که در بالا اشاره شد املاح مختلفی از انسولین وجود دارد که برای استفاده در بارداری باید در نظر گرفته شود که لازم است به دقت توسط پزشک معالج تعیین گردد.
باورهای غلط در مورد انسولین:
بسیاری از بیماران دیابتی با وجود تجویز انسولین توسط پزشک٬ از مصرف آن خودداری می کنند و بیشتر مایل به مصرف قرص هستند.
اگر بدن توان تولید مقدار کافی انسولین را نداشته باشد لازم است با تزریق انسولین این میزان تامین شود و مصرف انواع قرص های موجود نمی تواند جایگزین انسولین شود.
یک باور غلط و بسیار خطرناک مصرف انسولین در ورزشکاران برای رشد عضلات است که می تواند عواقب جبران ناپذیری به دنبال داشته باشد. باید توجه داشت که تزریق انسولین می تواند ترشح آن در بدن را تحت تاثیر قرار دهد. اکیدا از انجام این کار خودداری کنید.
دمای نگهداری انسولین:
توجه کنید که انسولین یک پروتئین است و اصولا پروتئین ها نسبت به دما بسیار حساسند. تمامی انواع انسولین باید در دمای ۲ تا ۸ درجه سانتیگراد نگهداری شوند و از یخ زدگی محافظت شوند.
تولید کنندگان قلم های انسولین هر یک پروتکل خاصی برای نگهداری دارو ارائه می دهند که به بیماران آموزش داده می شود. اغلب تولید کنندگان این نوع انسولین٬ اعلام می کنند که از زمان شروع استفاده یک قلم تا پایان آن٬ نیاز به نگهداری قلم در یخچال نیست و ۷ تا ۱۰ روز می تواند دمای محیط را تحمل کند. البته در مناطق گرمسیر و در افرادی که روزانه کمتر از ۱۰ واحد انسولین استفاده می کنند شرایط دمایی بیشتر باید مورد توجه قرار گیرد.
عموما انواع قلم های انسولین حاوی ۳ سی سی محلول انسولین هستند. هر سی سی معادل ۱۰۰ واحد است بنابراین هر قلم محتوی ۳۰۰ واحد انسولین است و اگر بیمار روزانه ۲۰ واحد مصرف داشته باشد ۱۵ روز طول می کشد تا یک قلم تمام شود.
مکمل های مناسب در بیماران دیابتی مانند دیابشور - دیابتون
داروهای با منشاء گیاهی موثر در کاهش قند خون
