محلول‌های دیالیز برای حذف مواد زائد متابولیکی، تعادل الکترولیت‌ها، و مدیریت مایعات در بیماران مبتلا به نارسایی کلیوی استفاده می‌شوند. این محلول‌ها بسته به نوع دیالیز (همودیالیز یا دیالیز صفاقی) دارای ترکیبات متفاوتی هستند.
1- همودیالیز
محلول‌های دیالیز با استفاده از فرآیندهای انتشار ، اولترافیلتراسیون و اسمز مواد زائد متابولیکی، الکترولیت‌های اضافی و مایعات اضافی را از بدن حذف می‌کنند.
1- همودیالیز
محلول‌های دیالیز به‌طور مستقیم وارد جریان خون نمی‌شوند و در محیط خارج‌سلولی یا داخل حفره صفاقی عمل می‌کنند. برخی ویژگی‌های فارماکوکینتیک آنها به شرح زیر است:
1- جذب
موارد منع مصرف محلول‌های دیالیز، به‌ویژه در همودیالیز و دیالیز صفاقی، بستگی به شرایط خاص بیماران و نوع دیالیز استفاده‌شده دارد. در اینجا موارد منع مصرف رایج ذکر شده است:
1- عدم وجود دسترسی عروقی یا صفاقی مناسب:
در صورتی که بیمار دسترسی عروقی یا کاتتر صفاقی مناسب نداشته باشد، انجام دیالیز ممکن است مشکل‌ساز شود.
2- اختلالات شدید در تعادل الکترولیتی:
برای بیمارانی که دچار اختلالات شدید در سطح پتاسیم، کلسیم یا سایر الکترولیت‌ها هستند و نمی‌توانند این ترکیبات را تنظیم کنند، استفاده از محلول‌های دیالیز می‌تواند خطرناک باشد.
3- آسیب شدید به اندام‌های داخلی (مانند بیماری‌های حاد قلبی یا کبدی):
در صورتی که بیمار از بیماری‌های حاد قلبی یا کبدی رنج می‌برد که بر روی متابولیسم یا توانایی تصفیه مواد زائد تأثیر می‌گذارد، استفاده از محلول‌های دیالیز ممکن است ممنوع باشد.
4- عفونت‌ها:
بیماران مبتلا به عفونت‌های فعال یا التهاب‌های صفاقی (در دیالیز صفاقی) یا عفونت‌های مربوط به دسترسی عروقی (در همودیالیز) ممکن است از دیالیز منع شوند.
5- شوک یا فشار خون پایین شدید:
بیماران مبتلا به فشار خون پایین شدید یا شوک باید از انجام همودیالیز خودداری کنند تا از بروز مشکلات بیشتر جلوگیری شود.
6- آریتمی‌های قلبی ناپایدار:
بیماران مبتلا به آریتمی‌های ناپایدار یا شرایطی که به ایجاد نوسانات در تعادل الکترولیتی منجر میشود، باید از انجام دیالیز اجتناب کنند.
7- حساسیت یا آلرژی به ترکیبات موجود در محلول دیالیز:
برخی از بیماران ممکن است به ترکیبات موجود در محلول‌های دیالیز (مانند دکستروز، بی‌کربنات یا سایر الکترولیت‌ها) حساسیت نشان دهند.
8- افت شدید فشار خون در دیالیز همودیالیز:
بیماران با افت فشار خون در حین درمان همودیالیز، ممکن است از ادامه درمان منع شوند.
9- عدم توانایی بیمار در پیروی از دستورالعمل‌های درمانی:
بیمارانی که قادر به انجام یا پیروی از دستورالعمل‌های دیالیز (مثلاً در دیالیز صفاقی) نیستند، ممکن است برای استفاده از محلول‌های دیالیز محدودیت داشته باشند.
این موارد منع مصرف، کلی هستند و ممکن است بسته به وضعیت بیمار و نوع درمان تغییر کنند. تصمیم‌گیری نهایی باید توسط پزشک معالج انجام گیرد.
عوارض جانبی شایع:
1- هیپوتنشن (فشار خون پایین):
این عارضه در طول همودیالیز شایع است و می‌تواند باعث علائمی مانند سرگیجه، حالت تهوع و غش شود.
2- خستگی و ضعف عمومی:
بسیاری از بیماران پس از درمان دیالیز ممکن است احساس خستگی و ضعف عمومی کنند.
3- اختلالات الکترولیتی:
تغییرات در سطح الکترولیت‌ها (پتاسیم، کلسیم، منیزیم) که ممکن است باعث علائمی مانند درد عضلانی، گرفتگی عضلات یا نارسایی قلبی شود.
4- عفونت‌های محل دسترسی:
در همودیالیز، محل دسترسی عروقی ممکن است دچار عفونت شود (به‌ویژه در صورت عدم رعایت بهداشت محل دسترسی).
عوارض جانبی نادر:
1- آسیب به صفاق (در دیالیز صفاقی):
استفاده از محلول‌های دیالیز در دیالیز صفاقی ممکن است باعث آسیب به صفاق یا تشکیل بافت اسکار شود.
2- ترکیب ناخالص محلول دیالیز:
در صورتی که محلول دیالیز به‌درستی نگهداری یا آماده‌سازی نشود، ممکن است ترکیب محلول ناخالص شده و عوارض جانبی ناشی از آلودگی میکروبی ایجاد کند.
3- هیپوکلسیمی (کاهش سطح کلسیم):
کاهش سطح کلسیم در خون ممکن است باعث گرفتگی عضلات و مشکلات عصبی شود.
عوارض جانبی جدی:
1- عفونت صفاقی (Peritonitis):
یکی از جدی‌ترین عوارض دیالیز صفاقی است که ممکن است در صورت عدم رعایت بهداشت در هنگام تعویض محلول دیالیز رخ دهد. علائم شامل درد شکم، تب، حالت تهوع و استفراغ است.
2- واکنش‌های آلرژیک شدید:
در برخی بیماران نادر، واکنش‌های آلرژیک شدید مانند شوک آنافیلاکتیک می‌تواند رخ دهد که شامل تورم صورت و گلو، دشواری در تنفس و کهیر است.
3- نارسایی قلبی یا آریتمی‌های قلبی:
تغییرات در سطح الکترولیت‌ها یا فشار خون پایین می‌تواند منجر به مشکلات قلبی مانند نارسایی قلبی یا آریتمی‌های خطرناک شود.
4- افزایش وزن شدید (در دیالیز صفاقی):
اگر مایعات اضافی در بدن تجمع یابند و بیمار نتواند آنها را دفع کند، افزایش وزن شدید و اختلالات مربوط به احتباس مایعات رخ می‌دهد.
پایش مداوم: نظارت بر وضعیت همودینامیک و الکترولیت‌ها در طول دیالیز ضروری است.
تنظیم ترکیب محلول: بر اساس نیازهای فردی بیمار، ترکیب محلول دیالیز باید تنظیم شود.
آموزش بیمار: بیماران باید در مورد علائم عوارض جانبی و اهمیت پایبندی به جلسات دیالیز آموزش ببینند.
1. قبل از مصرف محلول دياليز، بايد آن را با آب خالص رقيق نمود.
2. احتياطات لازم بهداشتي براي جلوگيري از آلودگي ميكربي محلول دياليز بايد صورت گيرد.
3. محلول‌های دیالیز جذب سیستمیک ندارند، اما ترکیباتی مانند دکستروز می‌توانند از طریق پرده صفاقی جذب شوند. مواد زائد از طریق فرآیندهای دیالیز حذف می‌شوند.
4. سطح داروهای حیاتی مانند دیگوکسین، وانکومایسین، وارفارین و آنتی‌بیوتیک‌ها باید به‌طور منظم پایش شود.
5. دوز داروهایی که از طریق کلیه دفع می‌شوند، مانند آنتی‌بیوتیک‌ها و داروهای ضدانعقاد، باید تنظیم شود.
6. در صورت مصرف داروهای ضدافسردگی و خواب‌آور، بیماران باید از نظر بروز عوارض جانبی نظارت شوند.
7. بیماران دیالیزی که داروهای قلبی-عروقی مصرف می‌کنند باید تحت نظر فشار خون و عملکرد قلبی قرار گیرند.
توجه: تمام تنظیمات دارویی باید تحت نظر پزشک متخصص نفرولوژی و فارماکولوژیست انجام شود تا از بروز عوارض ناخواسته جلوگیری شود.
| بالانسد سالت | محلول دیالیز صفاقی |
| سدیم کلراید-شستشو | گلایسین |
| استیک اسید | بالانسد سالت+گلوتاتیون |
| نمایش بیشتر | |
| کد ژنریک | نام شکل دارویی | پرخطر | دما | حیاتی | برچسب هشدار بالا |
|---|---|---|---|---|---|
| 07196 |
سرم همودیالیز |
||||
| 02675 |
سرم همودیالیز |
||||
| 00623 |
سرم همودیالیز |
||||
| 07197 |
سرم همودیالیز |
||||
| 01527 |
سرم همودیالیز |
||||
| 07198 |
سرم همودیالیز |
||||
| 01528 |
سرم همودیالیز |
||||
| 07543 |
سرم همودیالیز |
.gif)
.gif)
ایا میشود محلول دیالیز یک بار دوباره برای بیمار دیگری استفاده شود؟؟