کلیندامایسین

 

( داتیسین محصول شرکت تهران شیمی )

آنچه در مورد کلیندامایسین باید بدانید
کلیندامایسین برای چه بیماری‌هایی استفاده می‌شود؟
کلیندامایسین چگونه عمل می‌کند؟
آیا کلیندامایسین در درمان عفونت ویروسی و آنفولانزا موثر است؟
آیا کلیندامایسین می‌تواند برای گلودرد استفاده شود؟
آیا کلیندامایسین برای عفونت دندان مناسب است؟
عوارض کلیندامایسین چیست؟
آیا کلیندامایسین باعث اسهال می‌شود؟
چقدر طول می‌کشد تا کلیندامایسین اثر کند؟
آیا مصرف کلیندامایسین باعث عفونت قارچی می‌شود؟
عوارض کلیندامایسین بر چشم چیست؟
آیا کلیندامایسین در بارداری مجاز است؟
آیا مصرف کلیندامایسین در دوران شیردهی بی خطر است؟
آیا مصرف کلیندامایسین در کودکان قابل استفاده است؟
نکات مهم در نحوه مصرف کلیندامایسین چیست؟
آیا کلیندامایسین را می‌توان با معده خالی مصرف کرد؟
آیا کلیندامایسین برای آکنه مؤثر است؟
آیا کلیندامایسین با الکل تداخل دارد؟
کلیندامایسین چه مدت در بدن باقی می‌ماند؟
چه مدت می‌توان از کلیندامایسین استفاده کرد؟
آیا کلیندامایسین با سایر داروها تداخل دارد؟

کلیندامایسین برای چه بیماری‌هایی استفاده می‌شود؟
کلیندامایسین یک آنتی‌بیوتیک قوی است که برای درمان عفونت‌های باکتریایی مختلف از جمله عفونت‌های پوستی مانند سلولیت، جوش و آبسه، عفونت‌های تنفسی مثل ذات‌الریه یا پنومونی، عفونت‌های استخوان و مفاصل، عفونت‌های شکمی و لگنی و عفونت‌های دندان و لثه استفاده می‌شود.

کلیندامایسین به صورت موضعی هم برای درمان جوش‌های چرکی و آکنه و در فرم واژینال برای عفونت‌های باکتریایی زنان تجویز  می‌شود.

کلیندامایسین چگونه عمل می‌کند؟
کلیندامایسین با مهار تولید پروتئین در باکتری‌ها، از رشد و تکثیر آن‌ها جلوگیری می‌کند.

آیا کلیندامایسین در درمان عفونت ویروسی و آنفولانزا موثر است؟
این دارو فقط روی عفونت‌های ناشی از باکتری‌های حساس به آن مؤثر است و برای عفونت‌های ویروسی مثل سرماخوردگی یا آنفولانزا کاربرد ندارد.

آیا کلیندامایسین می‌تواند برای گلودرد استفاده شود؟
بله کلیندامایسین می‌تواند برای درمان برخی گلودردهای باکتریایی (مانند عفونت استرپتوکوکی) به‌ویژه در بیمارانی که به پنی‌سیلین حساسیت دارند، تجویز شود.از مصرف خودسرانه و بدون تجویز پزشک پرهیز شود.

آیا کلیندامایسین برای عفونت دندان مناسب است؟
بله کلیندامایسین اغلب برای درمان عفونت‌های دندان و لثه، به خصوص در افرادی که به آنتی‌بیوتیک‌های خانواده پنی‌سیلین حساسیت دارند، تجویز می‌شود.

عوارض کلیندامایسین چیست؟
عوارض شایع کلیندامایسین شامل موارد زیر است:
اسهال، حالت تهوع یا استفراغ، دل‌درد، خارش یا ضایعات پوستی
در موارد نادر، اسهال شدید و آبکی در مدت درمان یا پس از مصرف این دارو ممکن است به دلیل عفونت کلستریدیوم دیفیسیل (C. diff) رخ دهد که نیاز به پیگیری فوری دارد.

آیا کلیندامایسین باعث اسهال می‌شود؟
بله اسهال یکی از عوارض شایع کلیندامایسین می‌باشد. در صورت بروز اسهال شدید یا مداوم، فوراً با پزشک خود تماس بگیرید، زیرا ممکن است نشانه عفونت روده‌ای باشد. چنانچه چندهفته بعد از مصرف این دارو نیز دچار اسهال مداوم شدید، حتماً پزشک را در جریان مصرف کلیندامایسین قرار دهید.

چقدر طول می‌کشد تا کلیندامایسین اثر کند؟
کلیندامایسین معمولاً طی ۴۸ تا ۷۲ ساعت علائم عفونت را کاهش می‌دهد. با این حال، تکمیل دوره درمان بسیار مهم است تا عفونت به طور کامل برطرف شود و از مقاومت میکروبی جلوگیری شود.

آیا مصرف کلیندامایسین باعث عفونت قارچی می‌شود؟
بله در مصرف طولانی مدت کلیندامایسین ممکن است به دلیل از بین بردن باکتری‌های مفید بدن توسط این دارو، خطر عفونت قارچی افزایش یابد. علائم عفونت قارچی شامل خارش و ترشحات غیرطبیعی می‌باشد که در صورت بروز باید به پزشک اطلاع داده شود.

عوارض کلیندامایسین بر چشم چیست؟
به ندرت ممکن است کلیندامایسین باعث عوارض چشمی مثل خارش یا خشکی چشم شود. اگر چنین علائمی شدید بود، با پزشک خود مشورت کنید.

آیا کلیندامایسین در بارداری مجاز است؟
کلیندامایسین در دوران بارداری معمولاً بی‌خطر است و در صورت تجویز پزشک می‌تواند استفاده شود و تنها در صورتی تجویز می‌شود که مزایای آن بیشتر از خطرات احتمالی باشد.

آیا مصرف کلیندامایسین در دوران شیردهی بی خطر است؟
کلیندامایسین می تواند وارد شیر مادر شود. در حالی که به طور کلی بی خطر در نظر گرفته می شود، لازم است مادران شیرده قبل از استفاده از آن با پزشک خود مشورت کنند.

آیا مصرف کلیندامایسین در کودکان قابل استفاده است؟
بله کلیندامایسین برای کودکان نیز تجویز می‌شود. البته دوز دارو بر اساس وزن کودک و شدت عفونت تعیین می‌گردد.

نکات مهم در نحوه مصرف کلیندامایسین چیست؟
-کلیندامایسین را طبق دستور پزشک مصرف کنید.
-کپسول را با یک لیوان کامل آب بخورید تا از تحریک گلو جلوگیری شود.
کلیندامایسین را در زمان‌های منظمی از روز مصرف کنید و دوره درمان را حتی در صورت مشاهده علائم بهبودی،  کامل نمایید.
-اگر مصرف یک دوز کلیندامایسین را فراموش کردید، به محض یادآوری آن را مصرف کنید. اگر به زمان دوز بعدی نزدیک هستید، دوز قبلی را نادیده بگیرید و دوز بعدی را طبق روال سابق مصرف کنید.
-اگر مشکلات روده ای دارید که باعث اسهال می شود، اختلال خونی ارثی نادر به نام پورفیری دارید یا باردار یا شیرده هستید، قبل از مصرف به پزشک خود اطلاع دهید.

آیا کلیندامایسین را می‌توان با معده خالی مصرف کرد؟
بله کلیندامایسین را می‌توان با معده خالی یا همراه با غذا مصرف کرد اما چنانچه باعث ناراحتی معده شد، بهتر است همراه غذا مصرف شود.

آیا کلیندامایسین برای آکنه مؤثر است؟
بله کلیندامایسین به صورت موضعی در درمان آکنه استفاده می‌شود و گاهی همراه با سایر درمان‌ها مثل بنزوئیل پراکساید تجویز می‌گردد. این دارو با کاهش التهاب و از بین بردن باکتری‌های مولد جوش، به بهبود آکنه کمک می‌کند.

آیا کلیندامایسین با الکل تداخل دارد؟
کلیندامایسین به طور مستقیم با الکل تداخل ندارد، اما برای کاهش عوارض جانبی مثل حالت تهوع و تحریک معده، توصیه می‌شود در طول درمان با این دارو از مصرف الکل خودداری کنید.

کلیندامایسین چه مدت در بدن باقی می‌ماند؟
نیمه‌عمر کلیندامایسین حدود ۲ تا ۳ ساعت است. به طور کلی، طی ۱۲ تا ۱۵ ساعت بخش عمده‌ی  دارو از بدن دفع می‌شود.

چه مدت می‌توان از کلیندامایسین استفاده کرد؟
حتی اگر احساس می کنید عفونت شما برطرف شده است، مصرف آنتی بیوتیک را تا پایان دوره ادامه دهید (مگر اینکه پزشکتان به شما گفته باشد که آن را قطع کنید). این کار از عود عفونت جلوگیری می‌کند. یک دوره درمان با کلیندامایسین معمولاً یک هفته یا بیشتر طول می کشد (اگر کلیندامایسین را برای عفونت استخوان مصرف می کنید، ممکن است دوره درمان بیشتر از این مدت طول بکشد). چنانچه پس از اتمام دوره درمان همچنان احساس ناخوشایندی داشتید، مجدداً به پزشک مراجعه کنید.

آیا کلیندامایسین با سایر داروها تداخل دارد؟
کلیندامایسین می تواند با برخی داروها از جمله شل کننده های عضلانی مورد استفاده در حین جراحی، اریترومایسین، وارفارین (افزایش خطر خونریزی)تداخل داشته باشد.

همیشه پزشک و داروساز خود را از لیست تمام داروهایی که مصرف می کنید مطلع کنید.

مصرف درست آنتی بیوتیک ها و نکات مرتبط با آن

اطلاعات تخصصی

موارد مصرف کلیندامایسین

۱. موارد مصرف کلیندامایسین خوراکی(قرص و کپسول):

عفونت‌های شدید دستگاه تنفسی فوقانی و تحتانی:

• به عنوان درمان عفونت‌های ناشی از باکتری‌های گرم مثبت، از جمله عفونت‌های ریه، برونشیت و پنومونی، به‌ویژه در بیمارانی که نسبت به پنی‌سیلین حساسیت دارند.

عفونت‌های بافت نرم و پوستی:

• درمان عفونت‌های شدید پوستی، عفونت‌های بعد از جراحی و عفونت‌های مرتبط با زخم‌های عفونی؛ شامل عفونت‌های ناشی از استافیلوکوک‌ها و استرپتوکوک‌های مقاوم.

عفونت‌های دندانی و استخوان و مفاصل:

• استفاده در درمان عفونت‌های دندانی و عفونت‌های استخوانی و مفصلی که ناشی از عوامل گرم مثبت هستند.

مکانیسم کاربرد:

عملکرد دارویی:

• کلیندامایسین با مهار سنتز پروتئین‌های باکتریایی در سطح ریبوزوم، رشد و تکثیر باکتری‌ها را متوقف می‌کند. این اثر با پوشش گسترده‌ای در برابر باکتری‌های گرم مثبت موجب کاهش بار میکروبی و کنترل عفونت می‌شود.

۲. موارد مصرف کلیندامایسین تزریقی:

عفونت‌های شدید سیستمیک:

• در بیمارستان‌ها برای درمان عفونت‌های شدید سیستمیک، به ویژه عفونت‌های ناشی از باکتری‌های مقاوم (مانند استافیلوکوک مقاوم به متی‌سیلین).

عفونت‌های مرتبط با جراحی:

• پیشگیری و درمان عفونت‌های پس از جراحی‌های دستگاه گوارش، استخوان و مفاصل.

۳. موارد مصرف کلیندامایسین موضعی:

آکنه ولگاریس

• استفاده به‌عنوان درمان موضعی برای کاهش التهاب و کاهش تعداد باکتری‌های مرتبط با آکنه

عفونت‌های موضعی پوست:

• درمان عفونت‌های سطحی پوست ناشی از باکتری‌های گرم مثبت در مواردی که استفاده از آنتی‌بیوتیک‌های موضعی مناسب تشخیص داده می‌شود.

مکانیسم کاربرد:

اثر ضد باکتریایی موضعی:

• اعمال مستقیم کلیندامایسین روی پوست باعث مهار رشد باکتری‌ها در محل التهاب می‌شود؛ همچنین کاهش التهاب موضعی بهبود علائم آکنه را تسهیل می‌کند.

کاهش مقاومت میکروبی:

• استفاده موضعی می‌تواند به کاهش استفاده سیستماتیک از آنتی‌بیوتیک‌ها و در نتیجه کاهش خطر بروز مقاومت میکروبی کمک کند.

۴. موارد مصرف کلیندامایسین واژینال:

واژینوز باکتریایی

• به عنوان درمان موضعی در زنان مبتلا به واژینوز باکتریایی، به‌ویژه در مواردی که درمان‌های سیستمیک موفق نبوده‌اند یا ترجیح داده می‌شود درمان موضعی انجام شود.

پیشگیری از عفونت‌های واژینال:

• در برخی موارد، برای کنترل عفونت‌های گرم مثبت در ناحیه واژینال به‌کار می‌رود.

مزیت کاربرد واژینال

اثر موضعی قوی:

• با مصرف مستقیم داخل واژن، کلیندامایسین به صورت موضعی بر روی میکروارگانیسم‌های عامل واژینوز باکتریایی عمل می‌کند.

کاهش عوارض سیستمیک:

• استفاده داخل واژینال موجب می‌شود که میزان جذب سیستمیک کاهش یابد، بنابراین خطر عوارض جانبی سیستمیک نیز به حداقل برسد.

مکانیسم اثر کلیندامایسین

مهار سنتز پروتئین باکتریایی:

• اتصال به زیرواحد 50S ریبوزوم باکتری
• مهار تشکیل پیوند پپتیدی و جلوگیری از طولانی شدن زنجیره پپتیدی
• اثر باکتریواستاتیک (در دوزهای بالا ممکن است باکتریسیدال باشد)

طیف اثر:

• گرم مثبت هوازی: استافیلوکوکوس اورئوس (از جمله برخی سویه‌های MRSA)، استرپتوکوک‌ها، پنوموکوک‌ها
• گرم منفی بی‌هوازی: باکتریوئیدس فراژیلیس، فیوزوباکتریوم، پپتواسترپتوکوکوس
• گرم مثبت بی‌هوازی: کلاستریدیوم‌های حساس (به‌جز C. difficile که معمولاً مقاوم است)

عبور از غشا و توزیع:

• چربی‌دوست، نفوذ خوب به بافت‌ها (به‌ویژه استخوان، پوست، و مایع پلور)
• نفوذ ضعیف به CSF (برای مننژیت مناسب نیست)

مقاومت دارویی:

• موتاسیون در rRNA 23S و متیلاسیون جایگاه هدف (مقاومت متقاطع با ماکرولیدها - مقاومت نوع MLSB)
• پمپ‌های افلاکس و آنزیم‌های استراز در برخی گونه‌های مقاوم

اثر ضدالتهابی (غیرمستقیم):

• مهار تولید توکسین استافیلوکوکی و استرپتوکوکی
• کاهش فعالیت نوتروفیل‌ها و تولید سایتوکاین‌های التهابی

فارماکوکینتیک کلیندامایسین

جذب:

• کلیندامایسین پس از تجویز خوراکی به خوبی جذب می‌شود و دارای زیست دستیابی حدود 90% است.
• جذب سریع این دارو موجب دستیابی به سطوح سرمی درمانی می‌شود.

توزیع:

• دارو به‌طور گسترده در بافت‌های بدن پخش می‌شود و به ویژه به ساختارهایی مانند استخوان و بافت‌های نرم نفوذ خوبی دارد.
• توانایی کلیندامایسین در نفوذ به بافت‌های عفونی مانند استخوان آن را به گزینه‌ای مؤثر در درمان عفونت‌های عمیق تبدیل می‌کند.

متابولیسم:

• کلیندامایسین عمدتاً در کبد متابولیزه می‌شود.
• فرایندهای متابولیکی شامل هیدرولیز و اکسیداسیون بوده که منجر به تولید متابولیت‌های فعال و غیرفعال می‌شود.

دفع:

• نیمه‌عمر داروی کلیندامایسین در بزرگسالان معمولاً بین ۲ تا ۳ ساعت گزارش شده است.
• دفع دارو و متابولیت‌های آن عمدتاً از طریق کلیه و به میزان قابل توجهی از طریق مدفوع انجام می‌شود.
• در بیماران با اختلال عملکرد کبدی یا کلیوی، تغییرات در متابولیسم و دفع ممکن است نیاز به تنظیم دوز داشته باشد.

جمع‌بندی

• فارماکوکینتیک این دارو نشان می‌دهد که با جذب سریع، توزیع گسترده در بافت‌ها، متابولیسم کبدی و دفع از طریق کلیه و مدفوع، کلیندامایسین قادر است به‌طور مؤثری در درمان عفونت‌های ناشی از باکتری‌های گرم مثبت عمل کند.

منع مصرف کلیندامایسین

۱. حساسیت شناخته‌شده به کلیندامایسین یا داروهای لینکوزامید

• کلیندامایسین به عنوان یک آنتی‌بیوتیک از خانواده لینکوزامیدها، در بیمارانی که سابقه واکنش‌های حساسیتی (از جمله آنافیلاکسی، کهیر، ادم، یا واکنش‌های شدید پوستی) نسبت به کلیندامایسین یا سایر داروهای مشابه دارد، منع مصرف می‌شود.

۲. سابقه کولیت ناشی از کلستریدیوم دیفیسیل

• کلیندامایسین می‌تواند فلور طبیعی روده را مختل کند و به عنوان عاملی برای ایجاد یا تشدید کلستریدیوم دیفیسیل کولیت عمل کند. این وضعیت، که ممکن است با اسهال شدید و عوارض جدی همراه باشد، در حدود 5–10% از بیماران تحت درمان گزارش شده است.

۳. بیماران با اختلالات گوارشی شدید

• در بیمارانی که دارای بیماری‌های گوارشی مزمن یا شدید (مانند التهاب روده، بیماری کرون، یا سایر اختلالات روده‌ای عفونی) هستند، استفاده از کلیندامایسین باید با احتیاط انجام شود.

۴. سایر ملاحظات

• ارزیابی پیش‌زمینه دارویی:

پیش از تجویز کلیندامایسین، بررسی کامل تاریخچه حساسیت‌های دارویی و عفونت‌های روده‌ای ضروری است.

• احتیاط در بیماران با نارسایی‌های کبدی یا کلیوی:

اگرچه نارسایی کبدی یا کلیوی به‌طور مطلق منع مصرف نیست، اما در این بیماران تغییرات در متابولیسم و دفع دارو می‌تواند خطر عوارض را افزایش دهد. تنظیم دوز و نظارت دقیق در این شرایط توصیه می‌شود.

جمع‌بندی

• منع مصرف کلیندامایسین شامل موارد زیر است:
• حساسیت شناخته‌شده به کلیندامایسین یا داروهای لینکوزامید
• سابقه عفونت یا کولیت ناشی از Clostridioides difficile
• بیماری‌های گوارشی شدید که احتمال بروز عوارض جدی در آن‌ها بالاست.

موارد منع مصرف کلیندامایسین – ویژه پزشکان

۱. حساسیت به کلیندامایسین یا لینکوزامیدها

شرح: بیماران با سابقه آلرژی به کلیندامایسین، لینکومایسین یا سایر داروهای خانواده لینکوزامیدها نباید این دارو را مصرف کنند، زیرا احتمال واکنش‌های آلرژیک شدید، از جمله آنافیلاکسی، را افزایش می‌دهد.

۲. کولیت ناشی از( Clostridioides difficile)

• شرح: تجویز کلیندامایسین در بیماران با سابقه کولیت ناشی از C. difficileیا سابقه اسهال شدید ناشی از آنتی‌بیوتیک‌ها ممنوع است، زیرا احتمال بروز مجدد کولیت پزدوممبرانبسیار بالا است.
• ریسک: خطر کولیت مرتبط با C. difficile در مصرف‌کنندگان کلیندامایسین تا 10-20%گزارش شده است.
• اقدامات احتیاطی: اگر بیمار در گذشته سابقه اسهال شدید مرتبط با آنتی‌بیوتیک دارد، باید از گزینه‌های درمانی جایگزین استفاده شود.

۳. میاستنی گراویس

• شرح: کلیندامایسین ممکن است باعث تشدید علائم ضعف عضلانی در بیماران مبتلا به میاستنی گراویس شود.
• مکانیسم: این دارو می‌تواند در محل اتصال عصبی-عضلانی اثر مهاری داشته باشد و موجب تشدید علائم بیماری شود.
• توصیه: استفاده از کلیندامایسین در این بیماران باید با احتیاط شدید و تنها در صورت عدم وجود گزینه‌های جایگزین انجام شود.

۴. بیماری‌های شدید کبدی

• شرح: کلیندامایسین عمدتاً در کبد متابولیزه می‌شود؛ در بیماران با نارسایی شدید کبدی، متابولیسم و حذف دارو مختل شده و خطر تجمع دارو و سمیت افزایش می‌یابد.
• توصیه: در بیماران با نارسایی کبدی شدید، کلیندامایسین باید با احتیاط و تحت نظارت عملکرد کبد (AST، ALT، بیلی‌روبین) تجویز شود.

۵. بیماری‌های کلیوی شدید

• شرح: در بیماران مبتلا به نارسایی شدید کلیوی، دفع کلیندامایسین کاهش می‌یابد که منجر به تجمع دارو و افزایش احتمال عوارض سمی می‌شود.
• توصیه: در بیماران با GFR کمتر از 30 ml/minیا بیماران دیالیزی، پایش دقیق سطح سرمی دارو توصیه می‌شود و در برخی موارد تنظیم دوز الزامی است.

6. بیماران مبتلا به اختلالات گوارشی شدید

• شرح: کلیندامایسین ممکن است موجب تحریک مخاط دستگاه گوارش شده و در بیماران مبتلا به بیماری‌های التهابی روده (IBD) مانند کرون و کولیت اولسراتیو وضعیت را تشدید کند.
• ریسک: در بیماران با کولیت اولسراتیو فعال خطر خونریزی و اسهال شدید تا 25%افزایش می‌یابد.
• توصیه: در بیماران با سابقه بیماری‌های گوارشی شدید، مصرف کلیندامایسین فقط در صورت اجبار و با پایش دقیق توصیه می‌شود.

7. بیماران دریافت‌کننده داروهای مسدودکننده عصبی-عضلانی

• شرح: کلیندامایسین ممکن است اثر داروهای مسدودکننده عصبی-عضلانی مانند وکرونیوم و سوکسینیل کولین را تقویت کرده و منجر به مهار بیش‌ازحد عملکرد عضلات شود.
• مکانیسم: این دارو باعث کاهش آزادسازی استیل‌کولین شده و می‌تواند اثرات فلج‌کننده این داروها را تشدید کند.
• توصیه: در بیماران تحت بیهوشی یا تهویه مکانیکی که از این داروها استفاده می‌کنند، کلیندامایسین باید با احتیاط بالا تجویز شود.

8. بیماران دارای کمبود آنزیم G6PD (فاوویسم)

• شرح: کلیندامایسین در برخی بیماران با کمبود آنزیم G6PDممکن است موجب همولیز گلبول‌های قرمز شود.
• توصیه: در بیماران مبتلا به فاویسم، تجویز کلیندامایسین باید با احتیاط صورت گیرد و پایش هماتولوژیک انجام شود.

جمع‌بندی نهایی

کلیندامایسین یک آنتی‌بیوتیک مهم در درمان عفونت‌های گرم مثبت و بی‌هوازی است، اما در برخی شرایط استفاده از آن ممنوع یا نیازمند احتیاط شدید است. پزشکان باید قبل از تجویز، وضعیت بالینی بیمار را ارزیابی کرده و در موارد زیر از تجویز کلیندامایسین خودداری کنند:

• حساسیت دارویی شدید به کلیندامایسین یا لینکوزامیدها
• کولیت ناشی از C. difficile (CDAD) یا سابقه اسهال شدید آنتی‌بیوتیکی
• بیماری میاستنی گراویس
• بیماران مبتلا به نارسایی شدید کبدی یا کلیوی
• بیماران با بیماری‌های گوارشی شدید مانند کولیت اولسراتیو و کرون
• بیماران مصرف‌کننده داروهای مسدودکننده عصبی-عضلانی
• زنان باردار (خصوصاً در سه‌ماهه اول)
• زنان شیرده به دلیل خطر انتقال به نوزاد
• بیماران دارای کمبود G6PD به دلیل خطر همولیز

در بیماران با شرایط پرخطر، جایگزین‌های درمانی مانند وانکومایسین یا مترونیدازول باید در نظر گرفته شود.

عوارض جانبی کلیندامایسین

۱. عوارض گوارشی

اسهال و اختلالات روده‌ای:

شرح:

• یکی از مهم‌ترین و قابل توجه‌ترین عوارض کلیندامایسین، اسهال آنتی‌بیوتیکی و به‌ویژه کولیت ناشی از کلستریدیوم دیفیسیل است. این باکتری می تواند باعث سوزش مقعد شود.

درصد:

• اسهال و اختلالات روده‌ای در حدود 5–10%از بیماران گزارش شده و در برخی جمعیت‌های در معرض خطر (بیماران بستری یا با سابقه عفونت‌های روده‌ای) می‌تواند بالاتر رود.

تهوع، استفراغ و درد شکمی:

شرح:

• عوارض گوارشی متداول شامل تهوع و استفراغ همراه با درد شکمی می‌باشد که ممکن است ناشی از تحریک مستقیم مخاط دستگاه گوارش باشد.

درصد:

• این علائم در حدود 10–15%از بیماران دیده شده‌اند.

2. عوارض پوستی و واکنش‌های حساسیتی

راش پوستی و خارش:

شرح:

• واکنش‌های آلرژیک خفیف تا متوسط مانند راش پوستی، خارش و در موارد نادر تورم، از جمله عوارض گزارش‌شده می‌باشند.

درصد:

• این واکنش‌ها در حدود 3–8%از بیماران مشاهده می‌شوند.

واکنش‌های آنافیلاکتیک:

شرح:

• به ندرت، واکنش‌های شدید آلرژیک (آنافیلاکتیک) ممکن است رخ دهد.

درصد:

• وقوع این واکنش‌ها کمتر از 1%گزارش شده است؛ به همین دلیل سابقه حساسیت به لینکوزامیدها باید پیش از تجویز مورد ارزیابی قرار گیرد.

 

3. عوارض کبدی و سیستمیک

اختلالات آنزیمی کبدی:

شرح:

• در برخی موارد، افزایش مقادیر آنزیم‌های کبدی (AST، ALT) به‌عنوان عوارض جانبی گزارش شده است که معمولاً همزمان با سایر علائم گوارشی مشاهده می‌شود.

درصد:

• این تغییرات معمولاً در 1–2%از بیماران گزارش می‌شود و در اغلب موارد علائم بالینی قابل توجهی ایجاد نمی‌کند؛ اما در بیماران با نارسایی کبدی باید با احتیاط تجویز شود.

عوارض سیستمیک نادر:

شرح:

• علائمی نظیر سردرد، سرگیجه یا اختلالات حسی نیز به صورت نادر گزارش شده‌اند.

درصد:

• این علائم در حدود 2–5%از بیماران مشاهده می‌شوند.

 

4. عوارض عصبی و سایر عوارض

سردرد و اختلالات حسی:

شرح:

• برخی بیماران ممکن است سردرد یا احساس گیجی و سرگیجه را تجربه کنند که احتمالاً ناشی از تغییرات موقت در سیستم عصبی مرکزی است.

درصد:

• این عوارض در حدود 2–5%از موارد گزارش شده‌اند.

عوارض خونی:

شرح:

• موارد نادر گزارش شده شامل اختلالات خونی مانند لوسمی‌های وابسته به دارو یا کاهش تعداد سلول‌های خونی، اما این موارد بسیار نادر هستند.

درصد:

• وقوع این عوارض کمتر از 1%است.

تداخلات دارویی کلیندامایسین

هشدار ها کلیندامایسین

ریسک کولیت ناشی ازClostridioides difficile:

شرح:

• استفاده از کلیندامایسین به‌ویژه در درمان‌های سیستمیک می‌تواند باعث اختلال در فلور طبیعی روده و بروز کولیت ناشی از Clostridioides difficileشود. مطالعات نشان می‌دهند که در حدود 5–10% از بیماران ممکن است این عفونت جدی ایجاد شود.

توصیه: 

• قبل از تجویز، سابقه عفونت‌های آنتی‌بیوتیکی و کولیت در بیمار ارزیابی شود.
• در صورت بروز اسهال یا علائم کولیت (درد شکمی شدید، تب، اسهال مکرر)، دارو باید فوراً قطع شده و بیمار تحت ارزیابی و درمان مناسب قرار گیرد.

واکنش‌های حساسیتی و آلرژیک:

شرح:

• کلیندامایسین می‌تواند موجب واکنش‌های آلرژیک (از جمله راش پوستی، تورم، و در موارد نادر واکنش آنافیلاکتیک) گردد.

توصیه: 

• تاریخچه حساسیت‌های دارویی بیمار باید به دقت مورد بررسی قرار گیرد.
• در بیماران حساس به لینکوزامیدها یا داروهای مشابه، از تجویز آن اجتناب شود.

عوارض گوارشی:

شرح:

• عوارض شایع شامل تهوع، استفراغ، درد شکمی و اسهال است. همچنین افزایش خطر بروز عفونت‌های ناشی از رشد بیش از حدکلستریدیوم دیفیسیل مطرح است.

توصیه:

•  بیماران باید در مورد علائم گوارشی آگاه شوند و در صورت بروز تغییرات شدید، پزشک را مطلع سازند.
• در بیماران با سابقه مشکلات گوارشی، پایش دقیق در طول دوره درمان توصیه می‌شود.

تنظیم دوز در بیماران با نارسایی کبدی یا کلیوی:

شرح:

• کلیندامایسین عمدتاً در کبد متابولیزه شده و از طریق کلیه و مدفوع دفع می‌شود؛ بنابراین در بیماران مبتلا به نارسایی کبدی یا کلیوی، افزایش سطح دارو و خطر عوارض سمی محتمل است.

توصیه: 

• در این بیماران، تنظیم دوز و نظارت مداوم بر علائم بالینی و آزمایش‌های عملکرد کبد و کلیه الزامی است.

افزایش مقاومت میکروبی:

شرح:

• استفاده نادرست یا طولانی‌مدت از کلیندامایسین می‌تواند به افزایش مقاومت میکروبی منجر شود.

توصیه:

•  مصرف دارو باید طبق دستورالعمل‌های استاندارد و به مدت زمانی محدود باشد.
• استفاده از آزمون‌های کشت و حساسیت جهت هدایت درمان توصیه می‌شود.

تداخلات دارویی:

شرح:

• کلیندامایسین ممکن است با برخی داروها (مانند داروهای ضددرد، داروهای ضدانعقادی و برخی داروهای ضدویروسی) تداخل داشته باشد که ممکن است بر اثربخشی یا افزایش عوارض تأثیر بگذارد.

توصیه:

•  پزشک باید لیست داروهای مصرفی بیمار را مرور کرده و در صورت لزوم دوزها را تنظیم کند.

توصیه های دارویی کلیندامایسین

انتخاب بیمار و تشخیص دقیق

• تجویز کلیندامایسین باید بر اساس نتایج کشت میکروبی و آزمایش‌های حساسیت‌سنجی انجام شود.
• در بیماران با سابقه عفونت‌های آنتی‌بیوتیکی یا حساسیت‌های شدید، با احتیاط مصرف شود.

تنظیم و پایش دوز

• دوز درمانی بر اساس نوع و شدت عفونت و وضعیت عملکرد کبدی/کلیوی تنظیم شود.
• در بیماران مبتلا به بیماری شدید کبدی، با احتیاط تجویز شده و آنزیم‌های کبدی به‌صورت دوره‌ای پایش شوند.
• در کودکان، دوز بر اساس وزن بدن تعیین شود. در کودکان بالای ۲ سال، دوز بر اساس وزن کل بدن تنظیم گردد.

مدیریت عوارض

• در صورت بروز کولیت ناشی از C. difficile یا واکنش آنافیلاکتیک، مصرف دارو متوقف و درمان جایگزین انجام شود.
• در بیماران مسن یا دارای بیماری‌های شدید، تغییرات در دفعات دفع مدفوع پایش گردد.
• در صورت بروز آسیب حاد کلیوی، درمان متوقف شود.

آموزش به بیماران

• بیماران از علائمی مانند اسهال شدید، درد شکمی و واکنش‌های آلرژیک آگاه شوند.
• در طول درمان طولانی‌مدت، CBC بیمار بررسی شود.

توصیه‌های دوز مصرفی

بزرگسالان

• خوراکی: ۶۰۰ تا ۱۸۰۰ میلی‌گرم در روز، در ۲ تا ۴ دوز منقسم. برای عفونت‌های شدید تا ۲۴۰۰ میلی‌گرم در روز.
• تزریقی: ۶۰۰ تا ۲۷۰۰ میلی‌گرم در روز، در ۲ تا ۴ دوز منقسم. در عفونت‌های تهدیدکننده حیات تا ۴۸۰۰ میلی‌گرم وریدی (در دوزهای منقسم) قابل تجویز است، اما داده‌های حمایتی محدودی دارد.

کودکان

• خوراکی: ۱۰ تا ۲۵ میلی‌گرم/کیلوگرم در روز هر ۸ ساعت؛ در عفونت‌های شدید تا ۳۰-۴۰ میلی‌گرم/کیلوگرم در روز هر ۶-۸ ساعت. حداکثر دوز روزانه: ۱۸۰۰ میلی‌گرم.
• تزریقی: ۲۰ تا ۴۰ میلی‌گرم/کیلوگرم در روز هر ۶-۸ ساعت. حداکثر دوز روزانه: ۲۷۰۰ میلی‌گرم.

نکات مهم در تجویز و مصرف

تزریق عضلانی و وریدی

• حداکثر مقدار تزریق عضلانی در هر دوز: ۶۰۰ میلی‌گرم.
• برای تزریق وریدی، محلول باید با ۵۰ تا ۱۰۰ میلی‌لیتر مایع سازگار رقیق شده و طی ۱۰ تا ۶۰ دقیقه به آرامی تزریق شود.
• از تزریق وریدی بولوس خودداری شود.
• حداکثر سرعت انفوزیون: ۳۰ میلی‌گرم در دقیقه (حداکثر ۱۲۰۰ میلی‌گرم در ساعت).
• غلظت نهایی محلول نباید از ۱۸ میلی‌گرم در میلی‌لیتر بیشتر باشد.

مصرف خوراکی

• محلول خوراکی قبل از مصرف تکان داده شود و با ابزار اندازه‌گیری دقیق مصرف گردد.
• کپسول همراه یک لیوان آب بلعیده شود تا از تحریک مری جلوگیری گردد.
• می‌توان کلیندامایسین را همراه یا بدون غذا مصرف کرد.

نکات بالینی مهم

• مصرف طولانی‌مدت می‌تواند منجر به رشد بیش‌ازحد ارگانیسم‌های غیرحساس، به‌ویژه قارچ‌ها شود.
• این دارو برای درمان مننژیت مناسب نیست، زیرا نفوذ کافی به مایع مغزی نخاعی ندارد.
• آنزیم‌های کبدی و عملکرد کلیه در بیماران با درمان طولانی‌مدت پایش شود.

مصرف در بارداری و شیردهی

• در بارداری برای پیشگیری از عفونت استرپتوکوکی گروه B، آنسفالیت توکسوپلاسمایی، پنومونی پنوموسیستیس، واژینوز باکتریایی، سیاه‌زخم و مالاریا توصیه می‌شود.
• یکی از گزینه‌های آنتی‌بیوتیکی پیشگیرانه قبل از سزارین است.
• در شیردهی، تصمیم برای ادامه یا قطع شیردهی بر اساس خطرات نوزاد و مزایای درمان مادر گرفته شود.
• نوزادان از نظر اسهال و مدفوع خونی تحت نظر باشند.