عوامل موثر در کم خونی

آنمی یا کم خونی چیست؟
کاهش اندازه یا تعداد گلبول های قرمز یا محتوی هموگلوبین آن ها که تبادل اکسیژن ودی اکسید کربن را بین خون و سلول های بافتی محدود کند را کم خونی می گویند.
کم خونی براساس اندازه ی گلبول قرمز به ۳ دسته ی کلی ماکروسیتیک(بزرگتر از اندازه ی نرمال)، میکروسیتیک(کوچک تر) و نورموسیتیک(طبیعی) تقیسم بندی می شود. نوع دیگر از تقسیم بندی کم خونی بر اساس محتوای هموگلوبین دو دسته هیپوکروم (رنگ پریده دراثر کمبود هموگلوبین) ونورموکروم (رنگ طبیعی) می باشد.

کم خونی به ۲ علت ایجاد می شود:
الف- کم خونی های تغذیه ای در اثرکمبود مواد مغذی مانند آهن، ویتامین B12 و اسید فولیک.
ب-کم خونی هایی که ناشی از خونریزی، ناهنجاری های ژنتیکی، بیماری های مزمن و یا مسمومیت های دارویی باشد.
کم خونی فقر آهن:
ازمشخصه های این نوع کم خونی تولید گلبول های قرمز کوچک و کاهش سطح همو گلوبین خون است.
علل کم خونی فقر آهن:
الف-دریافت ناکافی آهن در رژیم غذایی و عدم دریافت مکمل.
ب-جذب ناکافی ناشی از بیماری هایی چون اسهال، سلیاک، اختلالات مزمن گوارشی.
ج-افزایش نیاز به آهن در دورانی همچون دوران بارداری وشیردهی، شیرخواری، نوجوانی.
د-افزایش میزان دفع آهن بدن در زمان قاعدگی، وبیماری هایی چون کولیت اولسراتیو، واریس مری، کرم های انگلی و...
ه-اختلال درآزاد سازی ذخایر آهن بدن و یا اختلال دراستفاده از آهن در بیماری هایی چون التهاب های مزمن
علایم کم خونی:
کم خونی به علت اختلالات در کارکرد سیستم های مختلف بدن با علائم مختلفی همچون کاهش توان انجام کاروکاهش توان درفعالیت های ورزشی، خستگی، بی اشتهایی٬ ویار به خوردن بعضی از مواد مانند یخ وعدم تکامل ورشد ذهنی در کودکان، کاهش قدرت سیستم ایمنی، تغییررنگ پوست به زرد کم رنگ، التهاب گوشه دهان٬ قاشقی شدن ناخن و درموارد شدید اشکال دربلع همراه است.
اگرکم خونی درمان نشود در نهایت باعث اختلال در کارکرد دستگاه قلبی عروقی بدن شده و در نهایت ممکن است منجربه نارسایی قلبی شود.
تشخیص کم خونی فقر آهن:
برای تشخیص قطعی کم خونی فقر آهن بجز بررسی میزان غلظت همو گلوبین خون نیازمند به بررسی میزان فریتین، ترانسفرین، آهن و بررسی سلول های خون از نظر ریخت شناسی هستیم.
تشخیص کم خونی به عهده ی پزشک معالج می باشد.
درمان کم خونی فقر آهن:
زمانی که شخص دچار کم خونی فقر آهن می شود بجز تغذیه درمانی که نقش مهمی را در افزایش سرعت بهبودی بیمار بازی می کند از مکمل های خوراکی که جزء درمان های اصلی کم خونی فقر آهن است نیز باید بهره برد.
آهن به دو صورت فروس و فریک وجود دارد بدن آهن فروس که احیا شده است را از روده ها بهتر جذب می کند جذب آهن فروس ۳ برابر آهن فریک است.
جذب آهن در شرایطی که معده خالی است بهتر صورت می گیرد اما در بسیاری از افراد٬ مصرف مکمل آهن با معده ی خالی همراه با عوارضی همچون درد ناحیه شکم، سوزش سر دل، اسهال یا یبوست همراه است. در این افراد توصیه می شود که مکمل آهن را همراه با وعده غذایی مصرف کنند والبته این کار قابلیت جذب آهن را بشدت کم می کند.
بعضی بیماران بعلت عدم تحمل مکمل های خوراکی آهن و بعضی از بیماری های گوارشی مانند سلیاک نیازمند دریافت آهن بصورت وریدی و به شکل آهن دکستران هستند.
تغذیه درمانی درمانی در کم خونی فقر آهن:
از منابع خوب آهن می توان به جگر، کلیه ها(قلوه) انواع گوشت قرمز، میوه های خشک مانند برگه آلو، زرد آلو، مغز ها(پسته، بادام، فندق) انواع حبوبات، سبزیجات برگ سبزمانند(جعفری، شوید و...) ونان های کامل و سبوس دار اشاره کرد.
عوامل مواثر بر جذب آهن غذایی:
میزان جذب آهن بستگی به وضعیت آهن فرد دارد هرچه ذخایر آهن کمتر باشد جذب بیشتر است در افرادی که کم خونی ندارند آهن غذا به میزان ۵ تا۱۰ درصد جذب می شود و در افراد مبتلا به کم خونی فقر آهن ۲۰ تا ۳۰ درصد آهن غذایی جذب می شود.
نوع آهن هم در میزان جذب موثر است. آهن نوع هم که بیشتر در منابع غذایی چون گوشت قرمز – ماهی و ماکیان وجود دارد حدود ۱۵ درصد و آهن غیر هم که در تخم مرغ، سبزی ها و میوه ها و غلات وجود دارد ۳ تا ۸ درصد جذب می شود.
مصرف هم زمان منابع غذایی آهن دار با منابع غذایی حاوی ویتامین ث بعلت وجود اسید اسکوربیک و اسیدی شده معده جذب آهن را افزایش می دهد.
همچنین همراهی منابع غذایی غیر هم با منابع غذایی دارای آهن هم از جمله گوشت قرمز، ماهی و مرغ  جذب آهن را افزایش می دهد.
عواملی چون کربنات، اگزالات، فسفات و فیتات ها می توانند با شلاته کردن آهن مانع جذب آهن شوند.
مصرف هم زمان چای و قهوه همراه با غذا بعلت وجود تانن ها و تشکیل ترکیبات غیر محلول آهن با تانن ها جذب آهن را تا ۵۰ درصد کاهش می دهد.
تهیه و تنظیم: دکتر آرسام خسروانی - متخصص تغذیه