سالبوتامول

اطلاعات تخصصی

موارد مصرف سالبوتامول

-آسم:
تشدید حاد
تسکین علائم متناوب (استفاده در صورت نیاز)
-انقباض برونش ناشی از ورزش ،پیشگیری
-برونکواسپاسم مرتبط با آنافیلاکسی(متوسط تا شدید- در کنار اپی‌نفرین)
-بیماری انسدادی مزمن ریه:
تشدید حاد
تسکین علائم متناوب

نوع تزریقی:
-هایپرکالمی(داروی جایگزین)(کمکی)(بدون برچسب)
-به تاخیر انداختن زایمان زودرس(حاد؛کوتاه مدت به مدت کمتر از ۴۸ساعت به عنوان توکولیتیک)
نکته: به دلیل افزایش خطر عوارض جانبی و در دسترس بودن گزینه‌های ایمن‌تر، بسیاری از دستورالعمل‌ها دیگر سالبوتامول را برای استفاده به عنوان یک عامل توکولیتیک توصیه نمی‌کنند. در صورت استفاده، درمان فقط تحت نظر یک متخصص با تجربه و در مراکزی شروع شود که به اندازه کافی جهت پایش مداوم سلامت مادر و جنین مجهز هستند. پس از پارگی غشاها یا گشاد شدن دهانه رحم بیش از ۴ سانتی متر توصیه نمی شود.

سالبوتامول که به نام آلبوترول نیز شناخته می شود، دارویی از دسته‌ی یا آگونیست های بتا-۲ آدرنرژیک می‌باشد که معمولاً برای درمان بیماری های تنفسی مانند آسم و بیماری انسدادی مزمن ریه (COPD) استفاده می شود.
سالبوتامول در درجه اول برای تسکین و مدیریت برونکواسپاسم حاد یا انقباض راه هوایی در شرایطی مانند آسم، برونشیت مزمن و COPD استفاده می شود.همچنین به عنوان یک درمان مقطعی جهت تسکین علائم ناگهانی یا حاد مانند تنگی نفس و خس خس سینه در حملات آسم و در صورت نیاز استفاده می شود.

در برخی موارد، هنگامی که به طور منظم برای کنترل و پیشگیری از علائم آسم مصرف شود، ممکن است به عنوان یک داروی پیشگیرانه استفاده شود.

سالبوتامول ممکن است در مواردی از هایپرکالمی (به صورت بدون برچسب) پس از تجویز درمان‌های استاندارد (کلسیم، انسولین با دکستروز و درمان با حذف پتاسیم) برای افرادی که علائم مداوم یا تظاهرات ECG جدی دارند یا در بیمارانی که دیالیز برای آنها مناسب یا امکان‌پذیر نیست، استفاده شود.

این دارو در اشکال مختلف دارویی از جمله اسپری استنشاقی (metered-dose inhalers یا dry powder inhalers)، محلول های نبولایزر و شربت و قرص های خوراکی و تزریقی موجود است.

مکانیسم اثر سالبوتامول

سالبوتامول با اتصال به گیرنده های آدرنرژیک بتا-2 بر روی سلول های ماهیچه صاف در راه های هوایی، و فعال سازی ابن گیرنده‌ها، موجب شل شدن عضلات راه هوایی می شود که منجر به اتساع برونش (گشاد شدن راه های هوایی) و بهبود جریان هوا می شود. در عین حال بر روی ضربان قلب نیز تاثیر کمی دارد.

فارماکوکینتیک سالبوتامول

متابولیسم:کبدی به یک سولفات غیرفعال
مدت زمان شروع اثر:محلول نبولایز کمتر از ۵دقیقه؛ استنشاق دهانی: DPI ۵/۷دقیقه؛ MDI ۵/۴تا۸/۲دقیقه؛ خوراکی:سریع رهش کمتر از ۳۰دقیقه

دوره‌ی اثر:محلول نبولایز:۳تا۶ساعت؛ استنشاقی: DPIحدود ۲ساعت، MDIحدود ۴تا۶ساعت؛ خوراکی: سریع رهش ۶تا۸ساعت، آهسته رهش تا ۱۲ساعت

اتصال به پروتئین:۱۰درصد

نیمه عمر حذف:
استنشاقی: ۳/۸ تا ۵ ساعت؛ خوراکی: سریع رهش: ۵ تا ۶ ساعت؛ آهسته رهش: ۹/۳ ساعت

زمان رسیدن به پیک سرم:
محلول نبولیزاسیون: 30 دقیقه؛استنشاقی:DPI سی دقیقه، MDI: دقیقه ۲۵(میانگین)؛ خوراکی: سریع رهش کمتر از۲ساعت، آهسته رهش: ۶ ساعت

زمان رسیدن به پیک FEV1:
محلول نبولیزاسیون: ۱ تا ۲ ساعتذ استنشاقی: DPI ظرف ۳۰ دقیقه؛ MDI: ۴۷ دقیقه؛ خوراکی: سریع رهش: ۲ تا ۳ ساعت

دفع: ادرار (۸۰% تا ۱۰۰% [استنشاقی]؛ ۷۶% طی 3 روز [۶۰درصد متابولیت، خوراکی])؛ مدفوع (کمتر از ۲۰% [استنشاقی]؛ ۴% [خوراکی]).

منع مصرف سالبوتامول

-سابقه‌ی حساسیت به سالبوتامول یا هر یک از اجزای فرمولاسیون؛ حساسیت شدید به پروتئین های شیر (اسپری استنشاقی پودر خشک)
-تزریق وریدی، زمانی که برای زایمان زودرس/توکولیز استفاده می‌شود: سن حاملگی کمتر از 22 هفته یا کمتر از 24 هفته در برخی منابع، مرگ داخل رحمی جنین، ناهنجاری کروموزومی مرگبار مادرزادی یا کشنده، هر وضعیت مادر یا جنین که در آن طولانی شدن بارداری خطرناک باشد، فشار خون ریوی، بیماری ایسکمیک قلبی از قبل یا بیمارانی که عوامل خطر قابل توجهی برای بیماری های ایسکمیک قلبی دارند.

موارد احتیاط:
-بیماران قلبی(آریتمی، اختلال عروق کرونری، فشارخون بالا، نارسایی قلبی، بیماری‌های ایسکمیک قلبی)
-دیابت
-گلوکوم
-پرکاریتیروئید
-هیپوکالمی
-نارسایی کلیوی(دوز بالا)
-سابقه یا ابتلا به اختلالات تشنجی
-حساسیت به لاکتوز(اسپری پودر خشکDPI)
-سابقه مصرف مهارکنندگان مونوآمین اکسیداز یا ضدافسردگی‌های سه حلقه‌ای در ۱۴روز اخیر
-سابقه پاسخ غیرعادی به آمین های سمپاتومیمتیک
-زایمان
-سالمندان

عوارض جانبی سالبوتامول

عوارض شایع:
عصبی بودن، لرزش، سردرد، تاکی کاردی، تپش قلب، گرفتگی عضلات، حالت تهوع، سرگیجه، بی‌خوابی، ضعف

عوارض جدی:
برونکواسپاسم(اثر متناقض)، حساسیت مفرط، فشارخون بالا، افت فشار خون، آنژین، ایست قلبی، آریتمی، هیپوکالمی، هیپرگلیسمی

تداخلات دارویی سالبوتامول

هشدار ها سالبوتامول

-تحریک سیستم اعصاب مرکزی، بیش فعالی و بی خوابی در کودکان کوچکتر بیشتر از بزرگسالان رخ می دهد. در کودکانی که درمان خوراکی با آلبوترول دریافت می کنند، اریتم مولتی فرم و سندرم استیونز جانسون گزارش شده است (نادر). شیوع کلونیزاسیون و عفونت دستگاه تنفسی تحتانی به بدنه اسپری سالبوتامول آلوده نسبت داده شده است.
- سالبوتامول باید طبق تجویز پزشک استفاده شود و از مصرف بیش از حد آن‌ خودداری شود. مصرف بیش از حد سالبوتامول می تواند منجر به کاهش اثربخشی یا افزایش عوارض جانبی شود.
- افراد مبتلا به برخی بیماری های قلبی مانند آریتمی یا فشار خون بالا از سالبوتامول با احتیاط و تحت نظر پزشک استفاده کنند.

توصیه های دارویی سالبوتامول

-از مصرف بیشتر از دوز توصیه شده خودداری شود. عوارض جانبی جدی، از جمله مرگ و میر، با استفاده بیش از حد از داروهای سمپاتومیمتیک استنشاقی گزارش شده‌است.
-در مواردی که علائم حاد برطرف نشده یا سطح پاسخ قبلی کاهش یافته است، باید به بیماران آموزش داده شود که به پزشک مراجعه کنند و مجدد ارزیابی شوند. نیاز به افزایش دفعات مصرف می‌تواند نشان دهنده‌ی بدتر شدن وضعیت آسم بیمار باشد و درمان اصلی نباید به تعویق بیفتد.
- روش صحیح مصرف اسپری استنشاقی به بیمار و همراه او آموزش داده شود تا از رسیدن موثر دارو به ریه ها اطمینان حاصل گردد.
- سالبوتامول به طور کلی برای استفاده در دوران بارداری بی خطر در نظر گرفته می شود، اما تنها در صورتی باید استفاده شود که مزایای بالقوه آن بیشتر از خطرات باشد و تحت نظر یک پزشک متخصص مصرف شود.
-در آمریکا، فرمول‌های استنشاقی با دوز اندازه‌گیری شده (MDI) و استنشاقی پودر خشک (DPI) ۹۰ میکروگرم سالبوتامول در هر پاف (از طریق قطعه دهانی) را فراهم می‌کنند در حالیکه در بازارهای کانادا/بین‌المللی، محصولات MDI دارای برچسب ۱۰۰ میکروگرم/پاف و محصولات DPI ۲۰۰ میکروگرم/پاف هستند.
-استفاده از دم‌یار (اسپیسر) برای استفاده ازنوع MDI توصیه می شود. DPI نیازی به استفاده از دم‌یار ندارد.
-به طور کلی انواع خوراکی سالبوتامول (قرص یا شربت) توصیه نمی‌شود، زیرا نسبت به فرم‌های استنشاقی جهت انقباض برونش اثربخشی کمتری دارند و احتمال ایجاد عوارض جانبی آدرنرژیک با مصرف آنها بیشتر است.
-چنانچه با وجود مراقبت های اولیه و درمان دارویی، علائم بیماری بدتر می شود و تعداد دفعات نیاز به مصرف سالبوتامول افزایش می‌یابد، ارزیابی مجدد بیمار در اسرع وقت، ضروری می‌باشد.
-برای موارد شدید آسم، آلبوترول در ترکیب با یک آنتاگونیست موسکارینی کوتاه اثر استنشاقی استفاده می‌شود و معمولاً درمان‌های نبولیزه ترجیح داده می‌شوند.
-درمان با نبولایز برای بیمارانی که علائم شدیدتری دارند یا نمی توانند به طور موثر از یک اسپری استنشاقی استفاده کنند، ارجح می‌باشد.
-چنانچه اسپری سالبوتامول جهت پیشگیری از انقباض برونش ناشی از ورزش تجویز می‌شود، لازم است ۵تا ۲۰دقیقه پیش از شروع فعالیت ورزشی مصرف شود.
-در صورت تجویز سالبوتامول جهت درمان آنافیلاکسی، ابتدا اپی نفرین تزریق شود. سالبوتامول برای علائم تنفسی باقیمانده که به اپی نفرین پاسخ نمی دهد، تجویز شود. از سالبوتامول برای درمان اولیه یا تک دارویی آنافیلاکسی استفاده نشود زیرا آلبوترول از ادم راه هوایی فوقانی، افت فشار خون یا شوک جلوگیری نمی کند.
-نوع تزریقی سالبوتامول را می‌توان بدون رقیق سازی جهت تزریق عضلانی استفاده کرد. جهت تزریق وریدی در دوز ۰/۵میلی‌گرم می‌توان بدون رقیق سازی یا رقیق شده (با نرمال سالین، دکستروز۵درصد یا دکستروزسالین) در عرض یک دقیقه تزریق را انجام داد اما در دوز ۱میلی‌گرم رقیق‌سازی لازم است و غلظت دارو پیش از تزریق حداقل باید ۵۰درصد پیش از انفوزیون کاهش یابد.می‌توان جهت انفوزیون از پمپ استفاده کرد.در رقیق سازی دارو جهت مصرف در کودکان، دستورالعمل کارخانه‌ی سازنده به دقت مرور شود.
-در برخی موارد از دوز ۰/۵میلی‌گرم سالبوتامول تزریقی (بدون رقیق سازی) جهت تزریق زیرجلدی در افراد بالای ۱۲سال استفاده ‌می‌شود.
-در صورت تجویز سالبوتامول خوراکی، از خرد کردن، نصف کردن یا جویدن قرص‌های آهسته رهش خودداری شود.در افرادی که جراحی های چاقی انجام داده اند، به علت احتمال تغییر در جذب، بهتر است از فرم سریع رهش دارو استفاده شود.
-نحوه صحیح مصرف اسپری سالبوتامول با دوز مشخص(Metered-dose inhalers):

اسپری قبل از استفاده خوب تکان داده؛ قبل از اولین استفاده، هواگیری شود، و هر گاه از یک اسپری استنشاقی بیش از 2 هفته استفاده نشد، یا زمانی که رها شده و به زمین افتاده باشد، با ۳ تا ۴ پاف اسپری آزمایشی در هوا (دور از صورت)، از خروج صحیح دارو از اسپری اطمینان حاصل شود.توصیه می‌شود هنگام هواگیری حداقل 4 پاف آزمایشی آزاد شود. دستگاه های استنشاقی HFA باید حداقل یک بار در هفته با آب گرم(بدون شوینده) تمیز شوند و قبل از استفاده در هوای اتاق کاملاً خشک شوند. استفاده از یک دستگاه اسپیسر یا دم‌یار جهت استفاده با دستگاه های استنشاقی با دوز اندازه گیری شده توصیه می شود.(به ویژه در کودکان زیر ۵سال و افراد کم‌توان در کنترل تنفس)

مراحل استفاده از اسپری با دوز تعیین شده:
کلاهک را از قسمت دهانی اسپری برداشته و دستگاه تنفسی به آرامی تکان داده‌شود. قبل از قراردادن اسپری در دهان یک بازدم کامل انجام شود. دهانه اسپری یا دم‌یار در دهان قرار داده‌شود به صورتی که لب ها در اطراف قسمت دهانی کاملاً بسته شود و همزمان با فشار بر قوطی اسپری، بیمار به آرامی و عمیق نفس بکشد. پس از مصرف دارو، دستگاه از دهان خارج شود و بیمار نفس خود را تا جایی که ممکن است، حداکثر تا ۱۰ ثانیه نگه دارد و به آرامی نفس بکشد.
چنانچه دوز تجویز شده بیش از ۱ پاف است، یک دقیقه بین هر پاف اسپری فاصله رعایت شود و قبل از هر پاف، اسپری تکان داده‌شود. هنگامی که پنجره نشانگر دوز "0" را نشان می دهد، دستگاه تنفسی دورانداخته‌شود.
-اسپری‌های استنشاقی پودر خشک(Dry powder inhaler) طبق دستورالعامل توصیه شده توسط کارخانه‌ی سازنده، مصرف شوند. آموزش های لازم در اختیار بیمار قرار گیرد و مصرف همراه با دم‌یار یا اسپیسر توصیه نمی‌شود.

-نحوه صحیح مصرف محلول جهت نبولایز:

محلول غلیظ باید پیش از استفاده رقیق شود(با نرمال سالین). جریان دستگاه نبولایزر طوری تنظیم شود تا دوز را طی ۵ تا ۱۵ دقیقه آزاد کند. از تماس نوک قطره چکان (در انواع بطری حاوی چند دوز) با هر سطحی، از جمله مخزن نبولایزر و تجهیزات ونتیلاتور مربوطه خودداری شود. تجویز دارو با Blow-by administration (تجویز با نبولایزر جت هنگامی که آئروسل به سمت صورت بیمار هدایت می شود، با استفاده از ماسک یا لوله متصل به درگاه نبولایزر) توصیه نمی شود.
اگر بیمار قادر به نگه داشتن قسمت دهانی برای آزادسازی دارو در دهان نیست، از ماسک استفاده شود. سازگاری با سایر داروها (به عنوان مثال، بودزونید، فلوتیکازون، ایپراتروپیوم، کرومولین) در نبولایزر گزارش شده است.
-آموزش‌های لازم جهت مصرف انواع استنشاقی سالبوتامول با توجه به توصیه‌های شرکت سازنده، به بیمار یا همراه وی داده شود و از نحوه ی صحیح مصرف دستگاه و متوجه شدن اطلاعات مهم در مورد نحوه مصرف و نگهداری دستگاه و دارو، اطمینان حاصل شود.
-در نوزادان یا کودکان کمتر از ۴سال، در صورت تجویز اسپری‌های با دوز مشخص یا نبولایزر از ماسک صورت استفاده شود.
-اسپری سالبوتامول با دوز تعیین شده(HFA) در دمای ۲۰تا۲۵درجه‌سانتی‌گراد نگهداری شود. از نگهداری در محیط گرم(بیشتر از ۴۹درجه سانتی‌گراد) خودداری شود.از سوراخ کردن اسپری و استفاده در نزدیکی منبع گرمایشی و شعله آتش خودداری شود. اسپری به صورت عمودی (قسمت دهانی به سمت پایین) نگهداری شود.
-اسپری های DPI سالبوتامول(مانند ProAir، Ventolin Diskus، Ventolin Rotacaps) طبق توصیه‌های کارخانه‌ی سازنده مصرف شوند.
-فرآورده‌های تزریقی سالبوتامول در دمای اتاق و دور از نور مستقیم نگهداری شوند.پس از رقیق سازی، مقدار محلول باقی مانده که استفاده نشده، پس از ۲۴ساعت دور ریخته‌شود.
-محلول جهت نبولیز در دمای ۲تا۲۵درجه‌سانتی‌گراد قابل نگهداری است.از مصرف محلول در صورتی که تغییر رنگ داشته باشد یا کدر شده باشد، خودداری شود. محصولات بسته‌بندی شده در فویل آلمینیومی باید در عرض یک هفته(طبق توصیه‌ی کارخانه سازنده) در صورت خروج از فویل، مصرف شوند.
-سالبوتامول از جفت عبور می کند.استفاده ی مادربادار از آگونیست های بتا-۲ با افزایش خطر ناهنجاری های جنینی همراه نیست اما استفاده سیستمیک ممکن است با هیپوگلیسمی و تاکی کاردی در مادر و جنین همراه باشد همچنین سالبوتامول ممکن است با تعامل با گیرنده های آدرنرژیک بتا-۲ در رحم بر انقباضات رحم تأثیر بگذارد.
آسم کنترل نشده با عوارض جانبی در بارداری (افزایش خطر مرگ و میر پری ناتال، پره اکلامپسی، زایمان زودرس، نوزادان کم وزن، زایمان سزارین، و ابتلا به دیابت بارداری) همراه است. آسم یا تشدید آسم کنترل نشده ممکن است خطر بیشتری برای جنین/مادر نسبت به داروهای مصرف مناسب آسم داشته باشد. درمان مادر با کاهش خطر برخی از عوارض جانبی (به عنوان مثال، زایمان زودرس و دیابت بارداری) منفعت بیشتری دارد.سالبوتامول به عنوان آگونیست بتا-۲ کوتاه اثر انتخاب در اولویت‌ جهت مدیریت آسم در دوران بارداری است.
-علائم آسم مادرباردار باید به صورت ماهانه ارزیابی شود و اگر دوزهای بالای سالبوتامول در طی ۴۸ ساعت پس از زایمان مورد نیاز باشد، نظارت بر غلظت گلوکز در نوزاد به مدت ۲۴ ساعت (به ویژه در نوزادان نارس) توصیه می شود.
-با توجه به اثرات سالبوتامول بر روی انقباضات رحم، سالبوتامول به عنوان یک عامل توکولیتیک برای جلوگیری از زایمان زودرس (در ایالات متحده یا کانادا این استفاده تایید شده نیست) مورد مطالعه قرار گرفته است. عوارض جانبی در مادر مرتبط با این مورد مصرف، شامل آریتمی قلبی، تغییرات متابولیک (هیپوکالمی، هیپرگلیسمی)، ایسکمی میوکارد و ادم ریوی است. تاکی کاردی جنین نیز ممکن است رخ دهد. به دلیل افزایش خطر عوارض جانبی و در دسترس بودن گزینه های ایمن تر، سالبوتامول برای استفاده به عنوان توکولیتیک توصیه نمی شود.
-میزان ترشح سالبوتامول در شیر مادر مشخص نیست. مقدار سالبوتامول در دسترس به صورت سیستمبک، پس از استفاده از فرآورده‌های استنشاقی در مقایسه با دوزهای خوراکی به طور قابل توجهی کمتر است. طبق توصیه‌ی کارخانه سازندن، تصمیم به شیردهی در طول درمان باید با توجه به میزان خطر مواجهه نوزاد، فواید شیردهی برای نوزاد و مزایای درمان برای مادر گرفته‌شود.در کل استفاده از سالبوتامول زمانی که در دوزهای معمول استفاده می شود، با شیردهی سازگار است.
-سالبوتامول به دلیل حداقل اثر بر گیرنده‌های بتا-۱ و مدت اثر نسبتاً طولانی آن، انتخابی منطقی در افراد مسن در صورت نیاز به تجویز بتا آگونیست می‌باشد. در بیماران مسن استفاده از دستگاه دم‌یار هنگام استفاده از اسپری استنشاقی با دوز اندازه‌گیری شده توصیه می‌شود.بیماران در سنین بالاتر ممکن است نسبت به عوارض جانبی بتا آگونیست ها (مانند لرزش، تاکی کاردی) حساس تر باشند. به دلیل عوارض جانبی بیشتر، باید از مصرف خوراکی در سنین بالا خودداری شود.
-عملکرد ریوی بیمار، FEV1، peak flow، فشارخون، علائم آسم، تحریکات عصبی، ضربان قلب و سطح قندخون بیمار به صورت منظم و دوره‌ای ارزیابی شود.
-پتاسیم خون بیمار، کراتینین سرم، گازهای شریانی و مویرگی(در صورت نیاز بیمار) و لاکتات(در مصرف تزریقی)ارزیابی شود.
-در صورت تزریق وریدی، نوراقلب بیمار به صورت مداوم ارزیابی شود.
-چنانچه از سالبوتامول برای زایمان زودرس / توکولیز استفاده می شود (فرمولاسیون تزریقی)انقباضات رحمی، فشار خون مادر، ضربان قلب، الکترولیت ها و تعادل مایعات، علائم ادم ریوی مادر یا ایسکمی میوکارد، ضربان قلب جنین، علائم اسیدوز جنینی، هیپوکسی و/یا دیسترس حاد به دقت ارزیابی شود.
-عارضه جانبی کلیدی مرتبط با دندانپزشکی: بروز نادر طعم ناخوشایند، گلوسیت، سینوزیت و خشکی دهان (جریان بزاق طبیعی پس از قطع مجدد از سر گرفته می شود) گزارش شده است. بروز نادر اختلال چشایی و زخم زبانی نیز گزارش شده است.
-در بیماران دیابتی مصرف آگونیست های بتا ۲ ممکن است قند خون را افزایش دهد و دیابت و کتواسیدوز بیمار را تشدید کند. پیگیری‌های لازم در این مورد در بیماران دیابتی انجام‌شو‌د.