فعالیت ضد ویروسی:
زالسیتابین در درون سلول طی مراحلی به تری فسفات تبدیل می شود. که این تری فسفات از طریق مهار رقابتی ریورس ترانس پپتیداز باعث مهار سنتز DNA در رتروویروس ها از جمله در HIV می شود. ظهور گونه هایی از HIV مقاوم به این دارو گزارش شده است.
زالسیتابین از مسیر گوارشی جذب می شود و میزان زیست دستیابی آن بیشتر از 80% می باشد. سرعت جذب در تجویز دارو با غذا کاهش می یابد. اوج غلظت پلاسمایی در حالت ناشتا طی حدوداً یک ساعت حاصل می شود. زالسیتابین از سد خونی- مغزی عبور می کند و باعث ایجاد غلظت هایی بین 9 تا 37% موجود در پلاسما، در درون مایع مغزی نخاعی می گردد. میزان اتصال به پروتئین ناچیز است و نیمه عمر حذف پلاسمایی آن حدود 2 ساعت می باشد. زالسیتابین در داخل سلول به تری فسفات فعال ضدویروسی متابولیزه می شود. به نظر نمی رسد که تحت متابولیسم کبدی قرار بگیرند. عمدتاً از طریق ادرار با مشارکت ترشح فعال توبولی دفع می شود.
جدی ترین عوارض جانبی این دارو عبارتند از نوروپاتی محیطی (در یک سوم بیماران) و پانکراتیت که نادر است و در 1% بیماران بروز می کند اما می تواند کشنده باشد. دیگر عوارض جانبی عبارتند از: زخم مری و زخم های دهانی، واکنش های افزایش حساسیت شامل آنافیلاکسی، کاردیومیوپاتی و نارسایی قلب، اسیدوزلاکتیک و هپاتومگالی شدید با استحاله چربی (که هر دو می توانند کشنده باشند) و نارسایی کبدی.
از دیگر عوارض جانبی می توان به ضعف، درد قفسه سینه، خستگی و تب، سبکی سر، سردرد و بی خوابی، درد شکمی، بی اشتهایی، یبوست، اسهال، دیسفاژی، حالت تهوع و استفراغ، آنمی، لوکوپنی و نوتروپنی و ترومبوسیتوپنی، افزایش مقادیر آنزیم های کبدی، آرترالژی و میالژی، تغییرات خلق، دیسفونی و فارنژیت، آلوپسی، خارش و راش، اختلالات شنوایی و بینایی، هایپراوریسمی و اختلالات کلیوی اشاره کرد.
پیشگیری: در صورت بروز نوروپاتی محیطی مصرف دارو باید قطع شود. در صورت توقف درمان، معمولاً نوروپاتی برگشت پذیر است اما در صورت تداوم درمان بعد از ظهور علائم می تواند برگشت ناپذیر باشد. در بیمارانی که قبلاً نورپاتی محیطی داشته اند باید از تجویز آن اجتناب کرد. در بیمارانی که در معرض خطر ایجاد نوروپاتی محیطی هستند (به خصوص انهایی که محتوای CD4پایینی دارند) و در آنهایی که داروهایی مصرف می کنند که می تواند مسبب این حالت شوند باید با احتیاط مصرف شود. در بیمارانی که دچار در د شکمی، حالت تهوع و استفراغ می شوند یا نتایج تست های بیوشیمیایی آن ها غیر طبیعی است باید تا زمان رد پانکراتیت، مصرف دارو قطع شود. در صورت بروز پانکراتیت مصرف آن باید فوراً قطع شود. در مورد افرادی با سابقه پانکراتیت یا سابقه آمیلاز سرمی باید به دقت مانیتور شوند. این دارو نباید همزمان با دیگر داروهای مسبب پانکراتیت مصرف شود. در افراد مبتلا به اختلالات کبدی مصرف آن باید با احتیاط صورت گیرد و در صورت اختلال عملکرد کبدی یا علائم آسیب کبدی و اسیدوزلاکتیک مصرف دارو باید قطع شود. در اختلالات کلیوی مصرف دارو باید با احتیاط صورت گیرد. در افراد مبتلا به کاردیومیوپاتی و نارسایی قلبی نیز باید با احتیاط مصرف شود. قبل از شروع درمان باید تست های CBC و تست های بیوشیمیایی صورت گیرند و هم چنین در فواصل منظم در طی درمان این عمل انجام می شود.
این دارو نباید با دیگر داروهایی که می توانند منجر به پانکراتیت شوند تجویز شود، (برای مثال نپتامیدین داخل وریدی) و در تجویز همزمان با داروهای مسبب نوروپاتی محیطی باید دقت شود، داروهایی مثل دیگر مهار کننده های نوکلئوزید ترانس پپتیداز ، کلرامفنیکل، داپسون، اتیونامید، ایزونیازید (که کلیرانس آن هم می تواند تحت تأثیر قرار بگیرد)، مترونیدازول، نیتروفورانتوئین، ریباویرین و وین کریستین. مصرف زالسیتابین با دیدانوزین توصیه نمی شود. در مصرف همزمان با آنتی اسیدهای حاوی آلومنیوم یا منیزیوم میزان جذب آن حدود 25% کاهش یافته است.
| آباکاویر | تنفوویر | دیدانوزین |
| امتری سیتابین | لامیوودین | استاودین |
| زیدوودین | امتریسیتابین+تنوفوویر | زیدوودین+لامیوودین |
| امتریسیتابین+تنوفوویر+افاویرنز |
در شرايط خاص و نظارت ويژه پزشك قابل استفاده است: مطالعات حیوانی مواردی از عارضه جانبی برای جنین نشان داده است و مطالعات انسانی به اندازه کافی در دست نیست. منافع دارو در مقابل خطرات احتمالی، تعیین کننده مصرف یا عدم مصرف این دارو در دوران بارداری است.
| کد ژنریک | نام شکل دارویی | پرخطر | دما | حیاتی | برچسب هشدار بالا |
|---|
