متادون

دکتر مروارید عالیشاه 
متخصص اعصاب و روان (روانپزشک)

بعضي افراد در برنامة نگهدارنده با متادون علايم ناخواسته اي را در طول درمان تجربه خواهند كرد. ممكن است كه علت آن دوزمتادون تجويز شده باشد، به صورتي كه بسيار كم يا بسيار زياد تجربه شود كه به خصوص درشروع درمان ايجاد ميشود. بعضي از اين علايم ناشي از عوارض خود متادون است.

✅هنگامي كه مقدار تجويز شده بسيار كم باشد، علايم شامل موارد زيراست:
۱- سيخ شدن موها 
۲- دردپشت ومفاصل 
۳- افزايش درجه حرارت بدن و احساس سرما
۴- تعريق 
۵- تحريك پذيري و پرخاشگري 
۶- اختلال درخواب
۷- ولع براي مواد 
۸- اسهال
۹- آبريزش بيني و عطسه
 ۱۰- دردهاي شكمي 
۱۱- احساس ضعف جسمي 
۱۲- از دست دادن اشتها 
۱۳- لرزش 
۱۴- اسپاسم ماهيچه اي وپرش عضلاني
۱۵- تهوع و استفراغ 
۱۶- خميازه

درصورتي كه فردي كه مصرف متادون را يكباره قطع كند ممكن است بسياري از علايم ذكر شده را تجربه نمايد( علايم ترك). 

✅علايم ناشي از مصرف بيش از حد عبارتند از:
۱-خواب آلودگي و چرت زدن
 ۲-تهوع واستفراغ 
۳-تنفس سطحي 
۴-مردمك نوك سنجاقي 
۵-كاهش دماي بدن 

✅بعضي افراد ممكن است عوارضي را تجربه كنند كه ارتباطي با دوز مصرفي متادون ندارد. 
۱-تعريق ( فردبايدحداقل دوليتر آب در روز بنوشدتا دچاركمبود آب بدن نشود).
۲-ضعيف شدن نبض و كاهش فشار خون 
۳-طپش قلب
۴-سرگيجه 
۵-اختلال در عملكرد جنسي
۶-گردش خون ضعيف
۷-احتباس مايع 
۸-كاهش اشتها، تهوع و استفراغ
 ۹-دردشكمي 
۱۰-پوسيدگي دندان
۱۱-بي نظمي درقاعدگي
۱۲-يبوست 
۱۳-درد ماهيچه ها ومفاصل 
۱۴-كاهش ميل جنسي 
۱۵-جوشهاي پوستي و خارش 
۱۶-تسكين

عوارض اخیر مدت كوتاهي پس ازمصرف متادون فروكش ميكند. در صورت تداوم علائم فوق الذکر و یا بروز علائم ترک یا مسمومیت با متادون، به روانپزشک مراجعه کنید.

اطلاعات تخصصی

موارد مصرف متادون

‌متادون براي كنترل درد شديد و درمان كمكي قطع وابستگي به اپيوئيد‌ها و از راه تزريق براي ايجاد بي‌دردي در زايمان به كار مي‌رود.

مکانیسم اثر متادون

-متادون يك آگونيست شبه ترياك است و مانند مورفين با پيوند به گيرنده‌های اختصاصی داروهای شبه ترياك اثر ضد درد خود را اعمال می كند. مصرف اين دارو تنها برای دردهايی شديد و مزمن و همچنين سندرم قطع مصرف مواد مخدر توصيه شده است.

فارماکوکینتیک متادون

از راه تزريقي و خوراكي جذب خوبي دارد، در كبد متابوليزه مي‌گردد. به طور عمده از طريق كليه‌ها و مقدار كمي از آن نيز از طريق صفرا دفع مي‌شود. پيوند دارو به پروتئين پلاسما زياد و نيمه عمر آن 25-15 ساعت مي‌باشد. زمان شروع اثر ضد دردي دارو از راه خوراكي 60-30 دقيقه و از راه تزريق عضلاني 20-10 دقيقه و طول مدت اثر ضد دردي 5-4 ساعت مي‌باشد.

منع مصرف متادون

‌اين دارو در صورت وجود اسهال شدید همراه با كوليت پسودوممبران ناشي از مصرف سفالوسپورين‌ها و پني‌سيلين‌ها ، اسهال ناشي از مسموميت و ضعف حاد تنفسي نبايد مصرف شود.

عوارض جانبی متادون

*
سایر عوارض (درصد نامشخص):
قلبی عروقی: آریتمی بای ژمینه، برادی کاردی، آریتمی قلبی، نارسایی قلبی، کاردیومیوپاتی، تغییرات الکتروکاردیوگرام، ادم، انقباضات زودرس، گرگرفتگی، افت فشارخون، وارونگی موج T در الکتروکاردیوگرام، تپش قلب، فلبیت، طولانی شدن فاصله QT در الکتروکاردیوگرام، شوک، سنکوپ، تاکی کاردی، آریتمی تورساد دی پوینت، فیبریلاسیون بطنی، تاکی کاردی بطنی
سیستم اعصاب مرکزی: آژیتاسیون، گیجی، دیس اورینتیشن (اختلال در تشخیص موقعیت)، سرگیجه، وابستگی دارویی (وابستگی جسمی)، دیسفوری، سرخوشی، توهم، سردرد، بی خوابی، سدیشن، تشنج
پوستی: افزایش تعریق، کهیر خونریزی دهنده (نادر)، خارش، راش پوستی، کهیر
غدد درون ریز و متابولیسم: بی کفایتی بخش قشری غده فوق کلیه، تغییر سطح هورمون (کمبود آندروژن؛ مصرف مزمن اپیوئید)، آمنوره، اثر آنتی دیورتیک، کاهش میل جنسی، کاهش تستوسترون پلاسما، کاهش پتاسیم خون، کاهش منیزیم خون، افزایش وزن
گوارشی: درد شکمی، بی اشتهایی، اسپاسم مجاری صفراوی، یبوست، التهاب زبان، تهوع، استفراغ، خشکی دهان
ادراری تناسلی: آستنواسپرمی (کاهش تحرک پیشرونده اسپرم)، کاهش حجم انزال، بیماری تناسلی مردان (کاهش ترشحات کیسه منی)، بیماری پروستات (کاهش ترشحات پروستات)، اختلالات اسپرم (مورفولوژی غیرطبیعی)، وقفه در دفع ادرار، احتباس ادرار
هماتولوژی و انکولوژی: ترومبوسیتوپنی (برگشت پذیر، در بیماران مبتلا به هپاتیت مزمن)
موضعی: قرمزی محل تزریق، درد موضعی، تورم موضع
عصبی، عضلانی و اسکلتی: آمیوتروفی، شکستگی استخوان، پوکی استخوان، ضعف
چشمی: اختلالات بینایی
تنفسی: ادم ریه، دپرسیون تنفسی

تداخلات دارویی متادون

*
مشخصات کلی تداخلات:
- سوبسترای CYP2B6
- سوبسترای CYP2C9
- سوبسترای CYP2C19
- سوبسترای CYP2D6
- سوبسترای CYP3A4
- سوبسترای Pg-p
- مهارکننده CYP2C19 (ضعیف)
- مهارکننده CYP2D6 (ضعیف)
- اثرات شبه آنتی کولینرژیک
- تشدید اثرات تضعیف‌کننده CNS
- ایجاد تأخیر در تخلیه معدی
- تشدید اثرات کاهنده فشارخون
- کاهش‌ آستانه تشنج
- آگونیست اپیوئید
- افزایش فاصله QT (شناخته‌شده)
- تشدید اثرات سروتونرژیک

تداخلات رده X (پرهیز):
آبامتاپیر، الکل (اتیل)، آزلاستین (نازال)، برومپریدول، سیتالوپرام، کلاریترومایسین، کانیواپتان، دمپریدون، الوکسادولین، انترکتینیب، فکسینیدازول، فلوپنتیکسول، فوسیدیک اسید (سیستمیک)، ایدلالیسیب، ایتراکونازول، کتوکونازول (سیستمیک)، لفامولین، مهارکننده‌های مونوآمینواکسیداز، موکسی‌فلوکساسین (سیستمیک)، نیلوتینیب، اپیوئید ها (میکس آگونیست/ آنتاگونیست)، اورفنادرین، اوکسوممازین، پارالدهید، پیموزاید، پیپراکین، پوساکونازول، پروبوکول، کوئتیاپین، ریبوسیکلیب، اسپارفلوکساسین، تالیدومید، تیوریدازین

کاهش اثرات داروها توسط متادون:
آباکاویر، دیدانوزین، دیورتیک ها، فوسامپرناویر، داروهای معدی - روده‌ای (پروکینتیک)، لوبی پروستون، پگ‌ویزومانت، سینکالید، استاوودین

کاهش اثرات متادون توسط داروها:
آباکاویر، کاربامازپین، القاکننده‌های متوسط و قوی CYP3A4، دابرافنیب، داروناویر، دفراسیروکس، انزالوتامید، اردافیتینیب، اتراویرین، فوسامپرناویر، فوس فنی‌توئین، ایزاووکونازونیوم سولفات، لوپیناویر، میتوتان، نالمیفن، نالتروکسون، نلفیناویر، اپیوئید ها (میکس آگونیست/ آنتاگونیست)، فنوباربیتال، فنی‌توئین، پریمیدون، مهارکننده‌های ترانسکریپتاز معکوس (غیر نوکلئوزیدی)، مشتقات ریفامایسین، ریتوناویر، ساکوئیناویر، ساریلومب، سیلتوکسیمب، تیپراناویر، توسیلیزومب

افزایش اثرات داروها توسط متادون:
آلویموپان، آمیسولپرید (خوراکی)، آریپیپرازول، آزلاستین (نازال)، آزیترومایسین (سیستمیک)، بلونانسرین، کلروکین، سیتالوپرام، کلاریترومایسین، کلوفازیمین، کلوزاپین، داساتینیب، دسموپرسین، دیورتیک ها، دمپریدون، الوکسادولین، اس سیتالوپرام، فلکاینید، فلونیترازپام، فلوپنتیکسول، فلووکسامین، گادوبنات دی مگلومین، هالوفانترین، اینوتوزومب، اوزوگامایسین، مکوئیتازین، متوتری‌مپرازین، متی‌روسین، میدوستارین، مهارکننده‌های مونوآمینواکسیداز، موکسی‌فلوکساسین (سیستمیک)، نیلوتینیب، الانزاپین، اندانسترون، آگونیست های اپیوئید، اورفنادرین، اوسیمرتینیب، اکسی کدون، پارالدهید، پنتامیدین (سیستمیک)، پیلسیکاینید، پیموزاید، پیپراکین، پیریبدیل، پرامی‌پکسول، پروبوکول، عوامل متفرقه طولانی کننده QT (با بالاترین خطر)، مهارکننده‌های متوسط CYP3A4 طولانی کننده QT (با خطر متوسط)، کوئتیاپین، راموسترون، ریبوسیکلیب، ریسپریدون، روپینیرول، روتیگوتین، داروهای سروتونرژیک (با خطر بالا)، سدیم استیبوگلوکونات، اسپارفلوکساسین، سوورکسانت، تالیدومید، تیوریدازین، ومورافنیب، زیدوودین، زولپیدم

افزایش اثرات متادون توسط داروها:
آبامتاپیر، الکل (اتیل)، آلیزاپرید، آمیودارون، آمفتامین‌ها، داروهای آنتی کولینرژیک، اپرپیتانت، مهارکننده‌های آروماتاز، بنزودیازپین ها، بریمونیدین (موضعی)، بروموپرید، برومپریدول، کانابیدیول، ماری‌جوانا (شاهدانه)، سریتینیب، کلرمتیازول، کلرفنسین کاربامات، تضعیف‌کننده‌های CNS، کوبیسیستات، کانیواپتان، مهارکننده‌های متوسط و قوی CYP3A4، دایمتیندن (موضعی)، فرآورده‌های حاوی دوکسپین، درونابینول، دروپریدول، دولیسیب، انکورافنیب، انترکتینیب، اردافیتینیب، فکسینیدازول، فینگولیمود، فلووکسامین، فوس اپرپیتانت، فوس نتوپیتانت، فوسیدیک اسید (سیستمیک)، جمی‌فلوکساسین، گیلتریتینیب، هالوپریدول، ایدلالیسیب، اینترفرون ها (آلفا)، ایتراکونازول، گیاه کاوا، کتوکونازول (سیستمیک)، لاروترکتینیب، لفامولین، لمبورکسانت، فرآورده‌های حاوی لووفلوکساسین (سیستمیک)، لیسورید، لوفکسیدین، لوپیناویر، منیزیم سولفات، متوتری‌مپرازین، متوکلوپرامید، میفپریستون، مینوسیکلین (سیستمیک)، نابیلون، نتوپیتانت، اوکسوممازین، پالبوسیکلیب، پرامپانل، پوساکونازول، پروپافنون، عوامل طولانی کننده فاصله QT (با خطر نامشخص - پرهیز)، عوامل طولانی کننده فاصله QT (با خطر متوسط - احتیاط)، داروهای آنتی آریتمی کلاس IA طولانی کننده QT (با بالاترین خطر)، داروهای آنتی آریتمی کلاس III طولانی کننده QT (با بالاترین خطر)، مهارکننده‌های کیناز طولانی کننده QT (با بالاترین خطر)، مهارکننده‌های متوسط CYP3A4 طولانی کننده QT (با خطر متوسط)، روفینامید، ساکوئیناویر، سدیم اکسیبات، استریپنتول، سوکسینیل کولین، تتراهیدروکانابینول، تتراهیدروکانابینول و کانابیدیول، تیوتپا، وریکونازول

تداخلات با غذا:
مصرف گریپ‌فروت/ آب گریپ‌فروت ممکن است سطوح متادون را افزایش دهد.
راهکار: در صورت مصرف هم‌زمان، به منظور بررسی افزایش اثرات یا سمیت دارو فرد پایش شود.

هشدار ها متادون

1.درموارد زير بايد با احتياط فراوان مصرف شود:
آسم، كم بودن ذخيره تنفسي، التهاب روده و بيماري تنفسي
2. اين دارو ممكن است سبب بروز وابستگي شود.

توصیه های دارویی متادون

‌1. اين دارو نبايد بيش از مقدار توصيه‌شده مصرف شود.
2. اگر پس از چند هفته مصرف دارو ، پاسخ مطلوب حاصل نشد، بدون مشورت با پزشك مقدار مصرف دارو نبايد افزايش يابد.
3. در صورت فراموش كردن يك نوبت مصرف دارو، به محض به يادآوردن، آن نوبت بايد مصرف شود مگر اينكه تقریبا زمان مصرف نوبت بعدي فرا رسيده باشد. مقدار مصرف بعدي نيز نبايد دو برابر گردد.
4. از مصرف فرآورده‌هاي حاوي الكل و ساير داروهاي مضعف CNS با اين دارو بايد خودداري شود.
5. در صورت بروز سرگيجه، خواب آلودگي، منگي و احساس كاذب سرخوشي بايد احتياط نمود.
6. هنگام برخاستن ناگهاني از حالت خوابيده يا نشسته بايد احتياط نمود.
7. قبل از مصرف دارو پس از مصرف طولاني مدت، بايد با پزشك مشورت شود. قطع تدريجي مصرف دارو ممكن است ضروري باشد