دکسپانتنول

بپاکتو محصول شرکت اکتوورکو
 

معرفی داروی دکسپانتنول
دکسپانتنول یک ویتامین مصنوعی از گروه ویتامین B5 است که به بهبود و ترمیم پوست و بافت‌های بدن کمک می‌کند. این دارو معمولاً برای درمان زخم‌ها، سوختگی‌ها، خشکی پوست، و تحریکات موضعی استفاده می‌شود. همچنین به عنوان یک ترکیب فعال در محصولات مراقبت از پوست و مو شناخته می‌شود، زیرا باعث آبرسانی و تسریع روند بازسازی سلولی می‌شود.

لیست موارد مصرف دکسپانتنول
1.    درمان زخم‌ها و بهبود آسیب‌های پوستی: مانند خراش‌ها، سوختگی‌های خفیف و تحریکات پوستی.
2.    رفع خشکی و ترک پوست: برای پوست‌های خشک و ترک‌خورده، خصوصاً در ناحیه دست و پا.
3.    تقویت رشد مو و ناخن: در محصولاتی مانند شامپوها و تقویت‌کننده‌ها.
4.    درمان تحریکات پوستی ناشی از پوشک: به‌ویژه در نوزادان.
5.    بهبود سلامت لب‌ها: در بالم‌ها و مرطوب‌کننده‌های لب.
6.    پیشگیری و درمان ترک‌های پوستی: ناشی از بارداری یا تغییر وزن.
7.    درمان زخم‌های جراحی و بخیه: کمک به بهبود سریع‌تر و کاهش جای زخم.

اثربخشی آمار و شواهد علمی
•    مطالعات نشان داده‌اند که دکسپانتنول با افزایش هیدراتاسیون پوست و تحریک بازسازی سلول‌ها، بهبود زخم و پوست آسیب‌دیده را تسریع می‌کند.
•   شواهد بالینی نشان‌دهنده کاهش التهاب و تسکین پوست در افرادی است که از این دارو استفاده کرده‌اند.

مقدار مصرف
1. مصرف موضعی:
الف. دوز معمول:
•    کرم یا پماد موضعی: پانتنول به‌طور معمول به صورت کرم، پماد یا لوسیون برای درمان مشکلات پوستی مثل خشکی، التهاب، زخم‌ها و سوختگی‌های جزئی تجویز می‌شود. مقدار معمول مصرف به‌صورت موضعی، بستگی به شرایط بالینی و شدت وضعیت پوستی دارد.
•    مدت زمان مصرف: درمان معمولاً برای ۵ تا ۷ روز ادامه می‌یابد، اما بسته به وضعیت بالینی بیمار و تشخیص پزشک ممکن است مدت زمان درمان تغییر کند.

•    نکات مهم در مصرف موضعی:
•    پیش از استفاده از دارو، پوست باید تمیز و خشک باشد.
•    مصرف دارو باید تنها بر روی نواحی آسیب‌دیده و بدون عفونت انجام گیرد. از تماس دارو با زخم‌های عمیق و آلوده باید خودداری شود.
•    در صورت بروز هرگونه واکنش آلرژیک یا تحریکات پوستی، باید مصرف دارو قطع و به پزشک مراجعه شود.

2.مصرف تزریقی
الف. دوز معمول:
معمولا آمپول 500 میلی گرم هر هفته 2 عدد به همراه آمپول بیوتین 5 میلی گرم تزریق می شود.

مکانیسم اثر به زبان ساده
•    دکسپانتنول در بدن به ویتامین B5 (پانتوتنیک اسید) تبدیل می‌شود که در ترمیم سلول‌های پوستی، کاهش التهاب و افزایش آبرسانی نقش مهمی دارد.

عوارض جانبی و راهنمایی برای مدیریت آن‌ها
•    عوارض شایع: قرمزی، خارش یا حساسیت. 
-    مدیریت: مصرف را متوقف و با پزشک مشورت کنید.
•    نادر: تورم شدید، مشکلات تنفسی (در صورت مصرف خوراکی).

تداخلات دارویی و غذایی
•    دارویی: با سایر کرم‌های قوی یا حساسیت‌زا ممکن است تداخل کند.
•    غذایی: هیچ محدودیت غذایی خاصی وجود ندارد.

نکات تغذیه‌ای مکمل‌ها
•    مکمل‌های ویتامین B و E ممکن است به بهبود سریع‌تر کمک کنند.

سوالات متداول
1.    آیا دکسپانتنول ایمن است؟ بله، در بیشتر موارد ایمن است.
2.    آیا می‌توان روی زخم‌های باز استفاده کرد؟ فقط با مشورت پزشک.
3.    چقدر طول می‌کشد تا اثر کند؟ اثر اولیه طی چند ساعت.
4.    آیا برای نوزادان ایمن است؟ بله، با مشورت پزشک.
5.    چگونه عوارض را کاهش دهیم؟ مقدار کم استفاده کنید و از تحریک اضافی پرهیز کنید.
6.    آیا در دوران بارداری ایمن است؟ بله، ایمن است.
7.    آیا روی پوست چرب اثر دارد؟ بله، اما مقدار کم مصرف شود.
8.    آیا نیاز به نسخه دارد؟ فرم موضعی خیر

اطلاعات تخصصی

موارد مصرف دکسپانتنول

1. کاربردهای موضعی
الف. ترمیم زخم‌ها
• کاربرد: کمک به بهبود زخم‌های سطحی، سوختگی‌ها، برش‌های جراحی، و زخم‌های فشاری.
• مثال: استفاده در زخم‌های بعد از جراحی سزارین یا بخیه.
ب. درمان درماتیت و اگزما
• کاربرد: کاهش التهاب، قرمزی، و خارش در درماتیت تماسی و اگزما.
• مثال: تسکین پوست تحریک‌شده ناشی از مواد شوینده.
ج. تسکین پوست خشک و ترک‌خورده
• کاربرد: آبرسانی به پوست در شرایط خشکی شدید.
• مثال: استفاده در بیماران مبتلا به پسوریازیس یا ترک‌های ناشی از سرما.

2. کاربردهای فرم تزریقی
الف. پیشگیری از فلج ایلئوس پس از جراحی
• کاربرد: افزایش حرکات پریستالتیک روده پس از جراحی‌های شکمی.
• مثال: جلوگیری از انسداد روده در بیمارانی که تحت عمل جراحی کولون قرار گرفته‌اند.
ب.تقویت فولیکول مو
•      کاربرد: بصورت تزریق همراه با بیوتین برای جلوگیری از ریزش مو و بازگشت موهایی که جدیدا ریخته شده است
ج. افزایش متابولیسم
• کاربرد: تامین نیاز بدن به اسید پانتوتنیک در موارد کمبود.
• مثال: در بیمارانی با سوءتغذیه یا بیماری‌های مزمن که دچار کمبود ویتامین B5 هستند.

3. کاربردهای چشمی
الف. ترمیم قرنیه
• کاربرد: تسریع بهبود آسیب‌های سطحی قرنیه یا پس از جراحی چشم.
• مثال: استفاده در بیمارانی که تحت عمل لیزیک یا جراحی آب مروارید قرار گرفته‌اند.

4. مراقبت از مو و ناخن 
الف. بهبود ساختار مو
• کاربرد: تقویت و آبرسانی موهای خشک و آسیب‌دیده.
• مثال: درمان موهای شکننده در اثر استفاده از مواد شیمیایی یا گرمای زیاد.
ب. بهبود ساختار ناخن
• کاربرد: تقویت ناخن‌های شکننده و ترک‌خورده.
• مثال: استفاده در بیماران مبتلا به شکنندگی ناخن ناشی از کمبود مواد مغذی.

5. کاربرد در محصولات مراقبتی کودک بصورت کرم و پماد
الف. درمان تحریکات پوستی ناشی از پوشک
• کاربرد: تسکین التهاب و بهبود پوست در ناحیه پوشک.
• مثال: استفاده در نوزادانی که دچار درماتیت پوشک هستند.

6. درمان التهاب‌های خفیف دهانی و گلو
• کاربرد: کاهش التهاب و درد مخاط دهانی و گلو.
• مثال: استفاده در بیماران مبتلا به گلودرد خفیف یا التهاب دهان.

7. درمان سوختگی‌های درجه یک و دو 
• کاربرد: تسریع ترمیم پوست در سوختگی‌های سطحی.
• مثال: استفاده در سوختگی ناشی از اشعه آفتاب.

مکانیسم اثر دکسپانتنول

 دکسپانتنول یک پیش‌داروی پانتوتنیک اسید (ویتامین B5) است که نقش مهمی در بسیاری از مسیرهای بیوشیمیایی و متابولیکی دارد. در زیر مکانیسم اثر آن به طور تخصصی شرح داده می‌شود:
1. تبدیل به پانتوتنیک اسید:
پس از جذب، دکسپانتنول در سلول‌ها به پانتوتنیک اسید اکسید شده و به کوآنزیم A (CoA) تبدیل می‌شود.

2. نقش در مسیرهای متابولیکی:
کوآنزیم A در فرآیندهای بیوشیمیایی متعددی از جمله:
• متابولیسم کربوهیدرات‌ها، لیپیدها و پروتئین‌ها: شرکت در چرخه کربس (چرخه اسید سیتریک) و تولید انرژی.
• سنتز اسیدهای چرب و فسفولیپیدها: برای حفظ سلامت غشای سلولی ضروری است.

3. ترمیم و بازسازی بافت‌ها:
پانتوتنیک اسید به عنوان یک کوفاکتور در ساخت و ترمیم غشای سلولی و بهبود عملکرد سلولی نقش دارد. این عملکرد به خصوص در پوست و غدد مخاطی برجسته است.

4. تسریع در تولید کلاژن:
دکسپانتنول با افزایش سطح کوآنزیم A باعث تحریک تولید کلاژن می‌شود، که برای ترمیم زخم‌ها و بازسازی بافت‌ها ضروری است.

5. اثرات ضدالتهابی:
دکسپانتنول خواص ضدالتهابی دارا می باشد و می‌تواند قرمزی و التهاب ناحیه آسیب‌دیده را کاهش دهد.

6. آبرسانی:
این دارو با حفظ تعادل آب در پوست، باعث حفظ رطوبت و جلوگیری از خشکی و ترک‌خوردگی پوست می‌شود.

7. تقویت کراتینوسیت‌ها:
دکسپانتنول رشد و تمایز کراتینوسیت‌ها را در اپیدرم تحریک می‌کند، که به بازسازی سریع‌تر بافت آسیب‌دیده کمک می‌کند.

این مکانیسم‌ها باعث می‌شوند دکسپانتنول در بهبود زخم‌ها، پیشگیری از آسیب‌های پوستی، و ارتقاء سلامت پوست و مخاط مؤثر باشد.

فارماکوکینتیک دکسپانتنول

1. جذب:
• راه‌های مصرف: دکسپانتنول به صورت موضعی، خوراکی یا تزریقی تجویز می‌شود.
• موضعی: پس از مصرف موضعی، از طریق اپیدرم به عمق پوست نفوذ می‌کند و به پانتوتنیک اسید تبدیل می‌شود.
• خوراکی: به سرعت از دستگاه گوارش جذب می‌شود، خصوصاً در روده کوچک.
• تزریقی: جذب مستقیم به خون صورت می‌گیرد.

2. توزیع:
• دکسپانتنول در خون به پانتوتنیک اسید تبدیل شده و به صورت گسترده در بافت‌های بدن توزیع می‌شود.
• بیشترین غلظت در کبد، کلیه‌ها، قلب، و غدد فوق‌کلیه یافت می‌شود.
• پانتوتنیک اسید از سد خونی-مغزی عبور می‌کند و در مایعات مغزی-نخاعی حضور دارد.

3. متابولیسم:
ش دکسپانتنول به سرعت در سلول‌ها اکسید شده و به پانتوتنیک اسید تبدیل می‌شود.
• پانتوتنیک اسید به عنوان پیش‌ساز کوآنزیم A وارد مسیرهای بیوشیمیایی متعددی می‌شود، شامل متابولیسم چربی‌ها، کربوهیدرات‌ها و پروتئین‌ها.

4. دفع:
• پانتوتنیک اسید از طریق ادرار دفع می‌شود.
ش دفع اولیه از کلیه‌ها انجام می‌شود، اما مقدار کمی نیز از طریق مدفوع و تعریق دفع می‌شود.
• نیمه‌عمر دکسپانتنول به صورت مستقیم در دسترس نیست، اما دفع ویتامین B5 از بدن سریع است و نیاز روزانه باید تأمین شود.

5. فارماکوکینتیک ویژه در شرایط خاص:
• نارسایی کلیوی: دفع پانتوتنیک اسید ممکن است کاهش یابد و منجر به تجمع شود.
• بارداری و شیردهی: متابولیسم و توزیع طبیعی در این شرایط حفظ می‌شود؛ دکسپانتنول در شیر مادر وجود دارد و بی‌خطر تلقی می‌شود.

نتیجه گیری:
دکسپانتنول با جذب سریع و تبدیل به پانتوتنیک اسید، در بسیاری از فرایندهای متابولیکی حیاتی شرکت می‌کند. دفع عمدتاً از طریق کلیه‌ها و بدون متابولیت‌های فعال صورت می‌گیرد.

منع مصرف دکسپانتنول

1. حساسیت مفرط به اجزاء فراورده:
در افرادی که سابقه واکنش‌های آلرژیک به دکسپانتنول یا ترکیبات مرتبط (مثل پانتوتنیک اسید) دارند، مصرف دارو منع شده است. واکنش‌ها ممکن است شامل درماتیت تماسی، قرمزی، خارش یا تورم باشد.

2. انسداد روده، فرم تزریقی یا خوراکی:
در شرایطی که انسداد مکانیکی روده وجود دارد، مصرف دکسپانتنول برای تحریک حرکات دستگاه گوارش می‌تواند منجر به عوارض جدی مانند پرفوراسیون شود.

3. عفونت‌های حاد پوستی در مصرف موضعی:
برای اشکال موضعی دارو، در مواردی که ناحیه موردنظر عفونت حاد دارد، استفاده از دکسپانتنول ممکن است منجر به گسترش عفونت یا کاهش اثر درمانی شود.

4. مصرف هم‌زمان فرم تزریقی با داروهای کولینرژیک:
دکسپانتنول به‌عنوان یک پیش‌ساز استیل‌کولین می‌تواند اثر داروهای کولینرژیک را تقویت کند. در بیمارانی که داروهای کولینرژیک (مانند بتانکول یا نئوستیگمین) مصرف می‌کنند، خطر تحریک بیش از حد سیستم کولینرژیک و بروز عوارض جانبی (مانند برادی‌کاردی، هیپوتانسیون یا اسپاسم‌های عضلانی) افزایش می‌یابد.

5. بیماری‌های کبدی شدید:
در بیماران با نقص عملکرد کبدی شدید، متابولیسم دکسپانتنول (فرم تزریقی یا خوراکی) ممکن است تغییر کرده و منجر به تجمع متابولیت‌ها یا تشدید عوارض شود.

6. بارداری و شیردهی (با احتیاط):
اگرچه مطالعات کافی در مورد اثرات تراتوژنیک دکسپانتنول وجود ندارد، مصرف آن در بارداری باید با احتیاط صورت گیرد. در زنان شیرده، دکسپانتنول ممکن است از طریق شیر مادر دفع شود؛ بنابراین مصرف آن باید در صورت ضرورت تجویز گردد.

7. افراد مبتلا به پورفیری:
دکسپانتنول تزریقی و خوراکی ممکن است به‌دلیل تأثیر بر مسیرهای متابولیک خاص، در بیماران مبتلا به پورفیری باعث تشدید علائم شود.

عوارض جانبی دکسپانتنول

دکسپانتنول  به طور کلی به عنوان یک ترکیب ایمن برای استفاده موضعی و خوراکی شناخته می‌شود. با این حال، مانند هر داروی دیگری، ممکن است برخی از عوارض جانبی در اثر مصرف آن مشاهده شود. این عوارض معمولاً نادر هستند و معمولاً خفیف می‌باشند. در زیر، عوارض جانبی کسپانتنول به تفصیل آورده شده است.

1. عوارض جانبی مصرف موضعی:
الف. عوارض معمول:
• تحریکات موضعی: مصرف موضعی پانتنول می‌تواند موجب تحریکات پوستی در برخی بیماران شود. این شامل قرمزی، التهاب، خارش و سوزش در محل مصرف است. این عوارض معمولاً گذرا و موقتی هستند. 
• نکته: این عوارض بیشتر در افرادی که پوست حساسی دارند یا در هنگام استفاده از پانتنول بر روی پوست آسیب‌دیده دیده می‌شود.
ب. واکنش‌های آلرژیک:
• آنافیلاکسی: در موارد بسیار نادر، ممکن است واکنش‌های آلرژیک شدید مانند آنافیلاکسی رخ دهد. علائم این واکنش‌ها شامل دشواری در تنفس، تورم صورت یا گلو، کهیر و دیگر علائم آلرژیک هستند.
• واکنش‌های پوستی: برخی از بیماران ممکن است به صورت محلی به دارو واکنش دهند و علائمی مانند کهیر، قرمزی شدید، یا تورم مشاهده کنند.
ج. حساسیت به نور:
• برخی افراد ممکن است پس از مصرف پانتنول در معرض نور خورشید، حساسیت پوستی بیشتری پیدا کنند. این حساسیت ممکن است منجر به قرمزی یا سوختگی‌های پوستی شود.

2. عوارض جانبی مصرف خوراکی:
الف. مشکلات گوارشی:
• تهوع و استفراغ: مصرف خوراکی پانتنول ممکن است در برخی افراد باعث مشکلات گوارشی نظیر تهوع و استفراغ شود. این علائم معمولاً با کاهش دوز یا مصرف دارو پس از غذا کاهش می‌یابند.
• درد شکم یا دل‌درد: برخی از بیماران ممکن است درد شکمی یا دل‌درد خفیف را تجربه کنند. این علائم به‌طور معمول موقتی و گذرا هستند.
ب. عوارض سیستمیک نادر:
• واکنش‌های آلرژیک عمومی: همانند مصرف موضعی، در مصرف خوراکی پانتنول نیز واکنش‌های آلرژیک ممکن است رخ دهند، هرچند این واکنش‌ها نادر هستند. این واکنش‌ها می‌توانند شامل کهیر، تورم یا بثورات پوستی شوند.
• اختلالات خفیف در خواب: در برخی موارد نادر، مصرف پانتنول می‌تواند باعث اختلالات خواب مانند بی‌خوابی یا خواب آلودگی شود.
ج. عوارض ناشی از دوزهای بالا:
• مسمومیت: در صورت مصرف دوزهای بالا یا مصرف طولانی‌مدت پانتنول، احتمال بروز عوارض سیستمیک وجود دارد. این عوارض شامل تغییرات در سطح قند خون، افزایش سطح آنزیم‌های کبدی یا اختلالات متابولیک هستند، هرچند این عوارض به‌ندرت گزارش شده‌اند.

2. عوارض جانبی فرم تزریقی:
•    واکنش‌های آلرژیک: راش پوستی، خارش، تورم و مشکلات تنفسی (به ندرت)
•    درد شدید معده، اسهال و استفراغ شدید (به ندرت)

 ملاحظات خاص:
• مصرف در بیماران مبتلا به اختلالات کبدی یا کلیوی: مصرف پانتنول در بیماران مبتلا به اختلالات شدید کبدی یا کلیوی باید با احتیاط صورت گیرد، زیرا در این بیماران دفع دارو ممکن است به تأخیر بیفتد و منجر به تجمع دارو در بدن شود. در صورت نیاز به استفاده از این دارو، باید تحت نظارت دقیق پزشکی قرار گیرد.

نکات مراقبتی و اقدامات پیشگیرانه:
• پیشگیری از واکنش‌های آلرژیک: در صورت وجود سابقه آلرژی یا حساسیت به داروهای مشابه، باید قبل از شروع درمان با پانتنول، آزمایش حساسیت انجام شود.
• توقف مصرف در صورت بروز علائم شدید: اگر بیمار علائم جدی مانند تورم گلو، دشواری در تنفس یا واکنش‌های آلرژیک شدید نشان داد، باید مصرف دارو فوراً قطع شود و اقدامات اورژانسی انجام گیرد.
_

تداخلات دارویی دکسپانتنول

هشدار ها دکسپانتنول

الف. هشدارهای عمومی:
• حساسیت به فرمولاسیون دارو: در بیمارانی که ممکن است به اجزای فرمولاسیون پانتنول (مانند مواد افزودنی یا حامل‌ها) حساسیت داشته باشند، باید با دقت مصرف شود. هرگونه علائم حساسیت یا واکنش آلرژیک باید سریعا شناسایی و درمان شود.
• در شرایط پوستی شدید: از مصرف پانتنول بر روی نواحی آسیب‌دیده شدید یا زخم‌های عمیق باید خودداری شود. در بیماران مبتلا به سوختگی‌های درجه سوم یا زخم‌های عفونی، پزشکان باید از مصرف این دارو یا هر داروی موضعی دیگری که ممکن است باعث تشدید التهاب یا عفونت شود، اجتناب کنند.

ب. هشدارهای خاص:
• در بیماران مبتلا به نقص ایمنی: در بیماران دارای نقص ایمنی (مثلاً پس از درمان‌های شیمی‌درمانی یا بیماری‌های خودایمنی)، باید مراقب بود که دارو باعث عفونت‌های موضعی یا تحریکات شدید نشود. استفاده از پانتنول باید تحت نظر دقیق پزشک باشد.
• در بیماران دیابتی: در بیماران مبتلا به دیابت که ممکن است پوست آنها آسیب‌دیده یا مستعد زخم باشد، باید از استفاده بیش از حد پانتنول بر روی نواحی آسیب‌دیده خودداری شود. این گروه از بیماران باید مراقبت‌های بیشتری از پوست خود داشته باشند.

ج. مراقبت در دوران بارداری و شیردهی:
• اگرچه مصرف موضعی پانتنول در دوران بارداری و شیردهی به‌طور کلی ایمن است، اما در صورت تجویز خوراکی، باید از احتیاط کامل پیروی شود. مصرف این دارو در دوران بارداری تنها در صورت نیاز و تحت نظر پزشک باید انجام گیرد.

توصیه های دارویی دکسپانتنول

1- دارو فقط براي استعمال خارجي است.
2- از تماس دارو با چشم‌ها اجتناب شود.