مشکلات گوارشی:
سلامت تنفسی:
تقویت سیستم ایمنی:
حفظ سلامت کبد و کاهش التهاب کبدی:
1- دمنوش شیرین‌بیان:
1 تا 2 گرم ریشه خشک شده را در یک لیوان آب داغ به مدت 10 دقیقه دم کنید.
مصرف 1 تا 2 بار در روز توصیه می‌شود.
این دمنوش می‌تواند برای تسکین گلودرد، مشکلات گوارشی یا بهبود سرفه مفید باشد.
2- کپسول یا قرص شیرین‌بیان:
در برخی مکمل‌های دارویی موجود است. دوز پیشنهادی را پزشک تعیین می‌کند.
معمولاً 1 تا 2 کپسول 2 بار در روز مصرف می‌شود.
این شکل دارویی برای افرادی که طعم شیرین‌بیان را دوست ندارند یا نمی‌توانند دمنوش تهیه کنند، مناسب است.
3- عصاره مایع یا شربت:
برای درمان سرفه یا مشکلات گوارشی قابل استفاده است.
عصاره‌های مایع به صورت شربت یا قطره موجود هستند و برای راحتی در مصرف به کار می‌روند. معمولاً مقدار مصرف به صورت قطره‌چکانی تنظیم می‌شود و پزشک میزان دقیق را مشخص می‌کند.
4- چسب‌ها و پچ‌های دارویی:
برخی از فرم‌های جدید شیرین‌بیان به صورت چسب‌های دارویی نیز موجود هستند. این چسب‌ها می‌توانند در درمان سرفه یا به عنوان ضد التهاب سطحی استفاده شوند، اما این فرم معمولاً کمتر رایج است.
محدودیت مصرف:
بهتر است بیش از 6 هفته متوالی مصرف نشود، مگر تحت نظر پزشک.
اگر به مقدار مناسب مصرف شود، بی‌خطر است، اما مصرف زیاد یا طولانی‌مدت می‌تواند باعث عوارض زیر شود:
نکته مهم: در صورت بروز این علائم، مصرف را قطع کرده و با پزشک مشورت کنید.
اگر از داروهای زیر استفاده می‌کنید، قبل از مصرف شیرین‌بیان با پزشک مشورت کنید:
شیرین‌بیان می‌تواند اثراتی بر برخی آزمایش‌های پزشکی بگذارد. مهم‌ترین اثرات روی آزمایشات عبارتند از:
آزمایش‌های خون:
مصرف طولانی‌مدت شیرین‌بیان ممکن است سطح پتاسیم را کاهش دهد و بنابراین در آزمایشات خون، کاهش پتاسیم (هیپوکالمی) مشاهده شود.
همچنین می‌تواند باعث افزایش سطح سدیم و احتباس مایعات شود که می‌تواند بر نتایج آزمایش‌های مربوط به عملکرد کلیه و سیستم قلبی عروقی تأثیر بگذارد.
آزمایش‌های فشار خون:
از آنجا که شیرین‌بیان می‌تواند باعث افزایش فشار خون شود، مصرف آن ممکن است باعث افزایش فشار خون در آزمایش‌های روتین شود. این اثر بیشتر در مصرف طولانی‌مدت دیده می‌شود.
آزمایش‌های عملکرد کبد:
شیرین‌بیان می‌تواند اثرات سمی روی کبد داشته باشد و در موارد نادر، باعث افزایش آنزیم‌های کبدی (مثل ALT و AST) شود. در صورت مشاهده افزایش آنزیم‌های کبدی، مصرف شیرین‌بیان باید قطع شود.
زمان شروع اثر شیرین‌بیان بستگی به شکل دارویی و دوز مصرفی دارد:
اثر طولانی‌مدت شیرین‌بیان به دلیل وجود گلیسیریزین، می‌تواند شامل برخی از عوارض جانبی خاص باشد. این اثرات بیشتر به مصرف طولانی‌مدت و مداوم مربوط است:
در نتیجه، مصرف طولانی‌مدت شیرین‌بیان باید تحت نظر پزشک انجام شود، به‌ویژه برای افرادی که به مشکلات قلبی، کلیوی یا فشار خون بالا مبتلا هستند.
شیرین‌بیان با داروهای مشابهی که برای درمان مشکلات گوارشی و تنفسی استفاده می‌شوند، تفاوت‌هایی دارد:
با آنتی‌اسیدها:
آنتی‌اسیدها مانند آلومینیوم هیدروکسید و مگنزیم هیدروکسید معمولاً برای درمان سوزش معده و مشکلات اسیدی استفاده می‌شوند. در حالی که شیرین‌بیان به طور طبیعی اثرات ضدالتهابی و خلط‌آور دارد.
آنتی‌اسیدها سریع‌تر عمل می‌کنند ولی اثرات آنها محدود به کاهش اسید معده است، در حالی که شیرین‌بیان علاوه بر اثرات گوارشی، اثرات ضدالتهابی و ضدویروسی نیز دارد.
با داروهای ضدسرفه (مانند دکسترومتورفان):
شیرین‌بیان از نظر اثرات خلاصی و تسکین سرفه مشابه برخی داروهای ضد سرفه است، اما شیرین‌بیان اثرات طبیعی و غیرعوارض جانبی بیشتری دارد. دکسترومتورفان ممکن است منجر به عوارضی مانند خواب‌آلودگی و وابستگی شود.
با داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs):
داروهای ضدالتهابی مانند ایبوپروفن و ناپروکسن برای کاهش التهاب و درد استفاده می‌شوند. شیرین‌بیان هم خاصیت ضدالتهابی دارد، اما ممکن است عوارض جانبی کمتری نسبت به NSAIDs داشته باشد.
شیرین‌بیان به خصوص در درمان مشکلات گوارشی (مثل زخم معده) کاربرد بیشتری دارد، در حالی که NSAIDs می‌توانند باعث آسیب به مخاط معده شوند.
آیا مصرف روزانه شیرین‌بیان برای معده ضرر دارد؟
در مقدار کم و دوره‌های کوتاه، برای معده مفید است، اما مصرف طولانی‌مدت می‌تواند باعث افزایش فشار خون و کاهش پتاسیم شود.
آیا شیرین‌بیان برای افراد دیابتی مناسب است؟
ممکن است قند خون را افزایش دهد، بنابراین افراد دیابتی باید با احتیاط مصرف کنند.
آیا شیرین‌بیان برای لاغری مفید است؟
برخی مطالعات نشان داده‌اند که ممکن است متابولیسم چربی را تغییر دهد، اما مصرف زیاد آن باعث احتباس مایعات و افزایش وزن کاذب می‌شود.
شیرین‌بیان برای چه مدت می‌توان مصرف کرد؟
بهتر است بیش از 6 هفته مصرف نشود، مگر با تجویز پزشک.
آیا شیرین‌بیان باعث ایجاد حساسیت می‌شود؟
در برخی افراد ممکن است باعث واکنش‌های آلرژیک مانند خارش پوست یا تورم شود. در صورت بروز هرگونه واکنش آلرژیک، مصرف را قطع کرده و به پزشک مراجعه کنید.
شیرین‌بیان یک گیاه دارویی پرکاربرد است که می‌تواند به بهبود مشکلات گوارشی، تنفسی و التهابی کمک کند. اما در مصرف آن باید اعتدال را رعایت کرد، به‌ویژه برای افرادی که مشکلات قلبی، فشار خون بالا یا بیماری کلیوی دارند. اگر دارو مصرف می‌کنید یا بیماری خاصی دارید، حتماً قبل از مصرف با پزشک مشورت کنید.
اثرات درمانی :
این گیاه خاصیت نرم کنندگی سینه،خلط آور،ضد التهاب و ملین دارد و در بیماری های معده و اثنی عشر به طور مؤثری استفاده می شود.همچنین در درمان عفونت های دستگاه تنفس فوقانی،برونشیت،زخم های پپتیک،زخم دوازدهه،گاستریت مزمن،روماتیسم،آرتریت و نارسایی غده فوق کلیه استفاده می شود.از فرآورده های این گیاه به فراوانی در داروسازی به عنوان مکمل برای مزه و به منظور چسبندگی قرص استفاده می شود.شیرین بیان دارای اثرات مناسب در درمان ضایعات پوستی مانند درماتیت،اگزما و خارش،اثرات ضد عفونی کنندگی،آنتی سپتیک،ضد باکتری،ضد سمیت کبدی،ضد ویروس و Antiphlogistic می باشد.در طب سنتی ایران از این گیاه به عنوان درمان ورم معده و ضد سرفه استفاده می شود.گلیسریزنیک اسید موجود در این گیاه با توانایی مهار باکتری هلیکوباکترپیلوری،در درمان زخم معده،مشکلات مخاطی معده و کاهش اسید معده مؤثر است (12-8).
آثار فارماکولوژیک و مکانیسم اثر:
تحقیقات نشان می دهد اثر گلیسیریزین روی هیپرکالمی وابسته به کاهش میزان رنین به دنبال کاهش آلدوسترون در دیابت ملیتوس،عصاره ریشه شیرین بیان می تواند باعث مهار فعالیت 11 بتاهیدروکسی استروئید دهیدروژناز که کورتیزول را به کورتیزون تبدیل می کند شود.همچنین از اشغال گیرنده های میترالوکورتیکوئیدی توسط گلوکوکورتیکوئیدهای اندوژن در کلیه محافظت می نماید.بنابراین ریشه شیرین بیان در بیماران دیابتی می تواند برای درمان هیپرکالمی وابسته به هیپوآلدوسترونیسم بدون اثر سوء مورد استفاده قرار گیرد ( 14).فلاونوئیدهای هیدروفوبیک شیرین بیان چربی شکمی و قند خون را کاهش می دهد،که احتمالا این اثر از طریق فعالیت تزایدی گیرنده های گاماپراکسیزومی اثر خود را اعمال می کند ( 15).همچنین به طور عمده در کاهش تولید ملانین و در نتیجه کاهش هیپرپیگمانتاسیون مؤثر می باشد.تأثیر مثبت عصاره این گیاه در اختلالات دستگاه تنفس مانند سرفه و آبریزش بینی،اختلالات دستگاه گوارشی مانند زخم های معده و اثنی عشر و التهابات ناشی از گاستریت،تأثیر ضد سرطانی روی سلول های ملانوم و سلول های سرطانی معده از طریق ایجاد Apoptosis ،تأثیرات ضد ویروس علیه ویروس های آنفولانزا،SARS ،هپاتیت B،تبخال و HIV ثابت شده است.تحقیقات نشان می دهد عصاره این گیاه در بهبود درماتیت آتوپیک و کاهش التهاب و ضایعات ناشی از اشعه ماوراء بنفش اثر دارد (22-16).ترکیبات غیرپروتئینی موجود در ریشه گیاه شیرین بیان،ترکیبات اتانولی،فنولی،فلاونوئیدی و پلی ساکاریدی موجب آپوپتوز سلول می شود و می تواند از رشد سلول های سرطانی جلوگیری کند.تحقیقات ثابت کرده است که عصاره اتانولی ریشه این گیاه بر روی تکثیر سلولی و آپوپتوز سلولی در سلول های MCF-7 موجب جلوگیری از رشد این سلول ها در مرحله G1 و برانگیختن آپوپتوز در این سلول ها می گردد.فلاونوئید گیاه اثر ضد کارسینوژنیک دارد و باعث آپوپتوز در سلول های هپاتوما و ملانوما می شود،و همچنین از رشد سلول های لوسمی مونوبلاستی جلوگیری می کند.ترکیب 4،2،4 تری هیدروکسی کالکون (ایزولیکورتیجنین) شیرین بیان با اثر حفاظتی موجب کاهش توان زیستی و افزایش آپوپتوز در سلول های سرطان پروستات می شود.فلاونوئیدها و ترکیبات پلی فنولی گیاه جزء عوامل شیمی درمانی هستند که چرخه رشد سلول های توموری را در چند مرحله مورد تهاجم قرار می دهد (26-23).شیرین بیان از طریق مهار فسفودی استراز 3 موجب اثرات ضد اسپاسمی در مجاری گوارشی و تسکین درد احشایی می شود.عصاره آبی-الکلی آن از طریق افزایش فاکتورهای دفاعی مخاط معده موجب بروز فعالیت های ضد زخم معده می شود،بنابراین عصاره این گیاه برای درمان زخم معده و رفع اسپاسم مجاری گوارشی مفید است.شیرین بیان بر سیستم غدد درون ریز بدن تأثیر می گذارد و مصرف آن ممکن است مقدار تستوسترون خون را کاهش دهد و اثبات شده است که لیکوریک یا ریشه خشک شیرین بیان اثرات افزایش ترشح سرتونین و پروستاگلاندین در معده را دارد و اثرات ضد تورم معده را از این طریق اعمال می کند (31-27).ترکیب گلیسیریزیک اسید در برابر طیف وسیعی از ویروس ها نظیر هرپس سیمپلکس (HSV-1)،واریسلازوستر (VZV)،سایتومگالوویروس (CMV)،ویروس هپاتیت A، B و C و ویروس HIV اثر ضد ویروسی فعال نشان داده است.این ترکیب در درمان هپاتیت مزمن کبدی در بیمارانی که به درمان با اینترفرون جواب نمی دهند استفاده می شود.گلیسیریزین موجود در شیرین بیان ترشح آنتی ژن سطحی HbsAg و ویروس هپاتیت C را در بیماران مبتلا به HBV مهار می کند و این ترکیب گیاهی قادر است به سلول های کبدی متصل شود و بیان آنتی ژن HBV را تغییر دهد و سیالیشن HbsAg را مهار کند.گلیسیریزین در سلول های کبدی آلوده به هپاتیت A ،سبب مهار بیان آنتی ژن ویروس می شود،که از طریق کاهش در بار منفی در سطح سلولی و یا کاهش در ویسکوزیته غشای سلولی سبب مهار ورود ویروس به داخل سلول می شود.همچنین می تواند سبب کاهش ترنس آمینازهای سرم در هپاتیت C شود،اما به دنبال قطع مصرف آن ممکن است میزان آن ها مجددا افزایش یابد ( 39-32).شیرین بیان به طور بارزی سطوح کلسترول،LDL و تری گلیسرید خون را کاهش داده و HDL را افزایش می دهد و آسیب آترواسکلروتیک آئورت را کم می کند،بنابراین شیرین بیان از پیشرفت آترواسکلروزیس جلوگیری می کند ( 40).گلیسریزین عمل ضد انعقادی دارد و از تشکیل ترومبین جلوگیری می کند،همچنین از تجمع پلاکت ها جلوگیری می کند ( 30،31).گلابریدین به عنوان ایزوفلاون ریشه شیرین بیان در مقابل ترکیبات لیپوپلی ساکاریدی باکتری های گرم منفی دارای اثرات ضد میکروبی،ضد التهابی و محافظتی از قلب و عروق می باشد،که این اثر از طریق مهار فاکتور هسته ای KB- و در نتیجه مهار بیان ژن iNOS و تولید نیتریک اکساید صورت می گیرد ( ).فلاونوئیدهای شیرین بیان باعث مهار ترشح ائوتاکسین از فیبروبلاست های ریه جنین انسان شده و از این طریق مانع تجمع ائوزینوفیل ها در محل التهاب مجاری هوایی می شوند ( 32).همچنین برخی از فلاونوئیدهای شیرین بیان فیتواستروژن بوده که شبیه استرادیول،سیتم سروتونرژیک را تحت تأثیر قرار داده و از بازجذب مجدد سروتونین در مغز جلوگیری می کند ( 33).
ترکیبات اصلی و دارویی این گیاه :
ریشه (ریزوم) شیرین بیان دارای گلیسیریزین می باشد که 50 برابر بیشتر از ساکاروز است.عصاره های تجاری آن شامل گلیسیریزین در نمک آمونیوم و عصاره الکلی شیرین بیان می باشد که شامل چهار ترکیب فعال گلیسمی کومارین گلیسیرین و هیدروگلی اسپرین C و دهیدروگل اسپرین D است (1).سایر ترکیبات این گیاه،فلاونوئید شامل ایزوفلاون،لیکوی ریتین (Liquiritin)،ایزولیکوی ریتینو (Iso Liquiritin)،فورونونتین (Formononetin)،پلی ساکاریدها، استرول ها،کومارین ها،آسپاراژین (Asparagin)،اسیدهای آمینه،صمغ،نشاسته،اسانس های روغنی و ساپونین ها می باشد.عمده ترین ساپونین آن (تری ترپن 5 حلقه ای) اسید گلیسریزیک به فرمول C42H62O16 می باشد،که از دو واحد اسیدگلوکورونیک و یک مولکول اسید گلیسرتنیک تشکیل شده است (7-2).
احتباس آب و نمک و در نتیجه مصرف مقادیر زیاد شیرین بیان باعث افزایش فشارخون عروقی و کاهش ادرار از عوارض آن است. لذا در بیماران با اختلالات قلبی عروقی و مبتلایان به فشارخون باید با احتیاط مصرف شود.
احتیاط مصرف در این گیاه :
در صورت بالا بودن فشار خون یا ناراحتی کلیه،قلب یا کبد باید از مصرف شیرین بیان پرهیز کرد.مصرف این گیاه و فرآورده های آن برای زنانی که در دوران باردهی یا شیردهی هستند منع شده است.در صورت مصرف طولانی مدت شیرین بیان بهتر است آن را با کتیرا ترکیب کرد (13).مصرف بی رویه این گیاه یا سایر فرآورده های آن سبب تحریک غدد فوق کلیوی و ترشح بیش از اندازه هورمون آلدسترون می شود،بنابراین باید در مصرف گیاه دقت کرد،زیرا در صورت افزایش این هورمون سبب عوارضی چون اختلال در فعالیت متابولیسمی و بالا رفتن فشار خون و حتی سکته قلبی می شود.استفاده زیاد شیرین بیان برای طحال نیز مضر است.بعضی از افراد با مصرف زیاد گیاه دچار درد عضله و عده ای دیگر با کرخت شدن دست و پا مواجه می شوند.همچنین مصرف زیاد آن نیز سبب افزایش وزن می شود.در افرادی که داروی فشار خون استفاده می کنند از شیرین بیان به طور همزمان نباید استفاده کنند (13).
.gif)
.gif)
