شیرین بیان

اطلاعات تخصصی

موارد مصرف شیرین بیان

نام علمی گیاه: Glycyrrhiza glabra
نام انگلیسی گیاه : Licorice
نام فارسی: شیرین بیان
تاریخ به روز رسانی: ۱۳۹۵/۰۸/۱۰
گروه تحقیقات گیاهان دارویی دارویاب

اثرات درمانی :
این گیاه خاصیت نرم کنندگی سینه،خلط آور،ضد التهاب و ملین دارد و در بیماری های معده و اثنی عشر به طور مؤثری استفاده می شود.همچنین در درمان عفونت های دستگاه تنفس فوقانی،برونشیت،زخم های پپتیک،زخم دوازدهه،گاستریت مزمن،روماتیسم،آرتریت و نارسایی غده فوق کلیه استفاده می شود.از فرآورده های این گیاه به فراوانی در داروسازی به عنوان مکمل برای مزه و به منظور چسبندگی قرص استفاده می شود.شیرین بیان دارای اثرات مناسب در درمان ضایعات پوستی مانند درماتیت،اگزما و خارش،اثرات ضد عفونی کنندگی،آنتی سپتیک،ضد باکتری،ضد سمیت کبدی،ضد ویروس و Antiphlogistic می باشد.در طب سنتی ایران از این گیاه به عنوان درمان ورم معده و ضد سرفه استفاده می شود.گلیسریزنیک اسید موجود در این گیاه با توانایی مهار باکتری هلیکوباکترپیلوری،در درمان زخم معده،مشکلات مخاطی معده و کاهش اسید معده مؤثر است (12-8).

مکانیسم اثر شیرین بیان

آثار فارماکولوژیک و مکانیسم اثر:
تحقیقات نشان می دهد اثر گلیسیریزین روی هیپرکالمی وابسته به کاهش میزان رنین به دنبال کاهش آلدوسترون در دیابت ملیتوس،عصاره ریشه شیرین بیان می تواند باعث مهار فعالیت 11 بتاهیدروکسی استروئید دهیدروژناز که کورتیزول را به کورتیزون تبدیل می کند شود.همچنین از اشغال گیرنده های میترالوکورتیکوئیدی توسط گلوکوکورتیکوئیدهای اندوژن در کلیه محافظت می نماید.بنابراین ریشه شیرین بیان در بیماران دیابتی می تواند برای درمان هیپرکالمی وابسته به هیپوآلدوسترونیسم بدون اثر سوء مورد استفاده قرار گیرد ( 14).فلاونوئیدهای هیدروفوبیک شیرین بیان چربی شکمی و قند خون را کاهش می دهد،که احتمالا این اثر از طریق فعالیت تزایدی گیرنده های گاماپراکسیزومی اثر خود را اعمال می کند ( 15).همچنین به طور عمده در کاهش تولید ملانین و در نتیجه کاهش هیپرپیگمانتاسیون مؤثر می باشد.تأثیر مثبت عصاره این گیاه در اختلالات دستگاه تنفس مانند سرفه و آبریزش بینی،اختلالات دستگاه گوارشی مانند زخم های معده و اثنی عشر و التهابات ناشی از گاستریت،تأثیر ضد سرطانی روی سلول های ملانوم و سلول های سرطانی معده از طریق ایجاد Apoptosis ،تأثیرات ضد ویروس علیه ویروس های آنفولانزا،SARS ،هپاتیت B،تبخال و HIV ثابت شده است.تحقیقات نشان می دهد عصاره این گیاه در بهبود درماتیت آتوپیک و کاهش التهاب و ضایعات ناشی از اشعه ماوراء بنفش اثر دارد (22-16).ترکیبات غیرپروتئینی موجود در ریشه گیاه شیرین بیان،ترکیبات اتانولی،فنولی،فلاونوئیدی و پلی ساکاریدی موجب آپوپتوز سلول می شود و می تواند از رشد سلول های سرطانی جلوگیری کند.تحقیقات ثابت کرده است که عصاره اتانولی ریشه این گیاه بر روی تکثیر سلولی و آپوپتوز سلولی در سلول های MCF-7 موجب جلوگیری از رشد این سلول ها در مرحله G1 و برانگیختن آپوپتوز در این سلول ها می گردد.فلاونوئید گیاه اثر ضد کارسینوژنیک دارد و باعث آپوپتوز در سلول های هپاتوما و ملانوما می شود،و همچنین از رشد سلول های لوسمی مونوبلاستی جلوگیری می کند.ترکیب 4،2،4 تری هیدروکسی کالکون (ایزولیکورتیجنین) شیرین بیان با اثر حفاظتی موجب کاهش توان زیستی و افزایش آپوپتوز در سلول های سرطان پروستات می شود.فلاونوئیدها و ترکیبات پلی فنولی گیاه جزء عوامل شیمی درمانی هستند که چرخه رشد سلول های توموری را در چند مرحله مورد تهاجم قرار می دهد (26-23).شیرین بیان از طریق مهار فسفودی استراز 3 موجب اثرات ضد اسپاسمی در مجاری گوارشی و تسکین درد احشایی می شود.عصاره آبی-الکلی آن از طریق افزایش فاکتورهای دفاعی مخاط معده موجب بروز فعالیت های ضد زخم معده می شود،بنابراین عصاره این گیاه برای درمان زخم معده و رفع اسپاسم مجاری گوارشی مفید است.شیرین بیان بر سیستم غدد درون ریز بدن تأثیر می گذارد و مصرف آن ممکن است مقدار تستوسترون خون را کاهش دهد و اثبات شده است که لیکوریک یا ریشه خشک شیرین بیان اثرات افزایش ترشح سرتونین و پروستاگلاندین در معده را دارد و اثرات ضد تورم معده را از این طریق اعمال می کند (31-27).ترکیب گلیسیریزیک اسید در برابر طیف وسیعی از ویروس ها نظیر هرپس سیمپلکس (HSV-1)،واریسلازوستر (VZV)،سایتومگالوویروس (CMV)،ویروس هپاتیت A، B و C و ویروس HIV اثر ضد ویروسی فعال نشان داده است.این ترکیب در درمان هپاتیت مزمن کبدی در بیمارانی که به درمان با اینترفرون جواب نمی دهند استفاده می شود.گلیسیریزین موجود در شیرین بیان ترشح آنتی ژن سطحی HbsAg و ویروس هپاتیت C را در بیماران مبتلا به HBV مهار می کند و این ترکیب گیاهی قادر است به سلول های کبدی متصل شود و بیان آنتی ژن HBV را تغییر دهد و سیالیشن HbsAg را مهار کند.گلیسیریزین در سلول های کبدی آلوده به هپاتیت A ،سبب مهار بیان آنتی ژن ویروس می شود،که از طریق کاهش در بار منفی در سطح سلولی و یا کاهش در ویسکوزیته غشای سلولی سبب مهار ورود ویروس به داخل سلول می شود.همچنین می تواند سبب کاهش ترنس آمینازهای سرم در هپاتیت C شود،اما به دنبال قطع مصرف آن ممکن است میزان آن ها مجددا افزایش یابد ( 39-32).شیرین بیان به طور بارزی سطوح کلسترول،LDL و تری گلیسرید خون را کاهش داده و HDL را افزایش می دهد و آسیب آترواسکلروتیک آئورت را کم می کند،بنابراین شیرین بیان از پیشرفت آترواسکلروزیس جلوگیری می کند ( 40).گلیسریزین عمل ضد انعقادی دارد و از تشکیل ترومبین جلوگیری می کند،همچنین از تجمع پلاکت ها جلوگیری می کند ( 30،31).گلابریدین به عنوان ایزوفلاون ریشه شیرین بیان در مقابل ترکیبات لیپوپلی ساکاریدی باکتری های گرم منفی دارای اثرات ضد میکروبی،ضد التهابی و محافظتی از قلب و عروق می باشد،که این اثر از طریق مهار فاکتور هسته ای KB- و در نتیجه مهار بیان ژن iNOS و تولید نیتریک اکساید صورت می گیرد ( ).فلاونوئیدهای شیرین بیان باعث مهار ترشح ائوتاکسین از فیبروبلاست های ریه جنین انسان شده و از این طریق مانع تجمع ائوزینوفیل ها در محل التهاب مجاری هوایی می شوند ( 32).همچنین برخی از فلاونوئیدهای شیرین بیان فیتواستروژن بوده که شبیه استرادیول،سیتم سروتونرژیک را تحت تأثیر قرار داده و از بازجذب مجدد سروتونین در مغز جلوگیری می کند ( 33).

فارماکوکینتیک شیرین بیان

ترکیبات اصلی و دارویی این گیاه :
ریشه (ریزوم) شیرین بیان دارای گلیسیریزین می باشد که 50 برابر بیشتر از ساکاروز است.عصاره های تجاری آن شامل گلیسیریزین در نمک آمونیوم و عصاره الکلی شیرین بیان می باشد که شامل چهار ترکیب فعال گلیسمی کومارین گلیسیرین و هیدروگلی اسپرین C و دهیدروگل اسپرین D است (1).سایر ترکیبات این گیاه،فلاونوئید شامل ایزوفلاون،لیکوی ریتین (Liquiritin)،ایزولیکوی ریتینو (Iso Liquiritin)،فورونونتین (Formononetin)،پلی ساکاریدها، استرول ها،کومارین ها،آسپاراژین (Asparagin)،اسیدهای آمینه،صمغ،نشاسته،اسانس های روغنی و ساپونین ها می باشد.عمده ترین ساپونین آن (تری ترپن 5 حلقه ای) اسید گلیسریزیک به فرمول C42H62O16 می باشد،که از دو واحد اسیدگلوکورونیک و یک مولکول اسید گلیسرتنیک تشکیل شده است (7-2).

عوارض جانبی شیرین بیان

احتباس آب و نمک و در نتیجه مصرف مقادیر زیاد شیرین بیان باعث افزایش فشارخون عروقی و کاهش ادرار از عوارض آن است. لذا در بیماران با اختلالات قلبی عروقی و مبتلایان به فشارخون باید با احتیاط مصرف شود.

هشدار ها شیرین بیان

احتیاط مصرف در این گیاه :
در صورت بالا بودن فشار خون یا ناراحتی کلیه،قلب یا کبد باید از مصرف شیرین بیان پرهیز کرد.مصرف این گیاه و فرآورده های آن برای زنانی که در دوران باردهی یا شیردهی هستند منع شده است.در صورت مصرف طولانی مدت شیرین بیان بهتر است آن را با کتیرا ترکیب کرد (13).مصرف بی رویه این گیاه یا سایر فرآورده های آن سبب تحریک غدد فوق کلیوی و ترشح بیش از اندازه هورمون آلدسترون می شود،بنابراین باید در مصرف گیاه دقت کرد،زیرا در صورت افزایش این هورمون سبب عوارضی چون اختلال در فعالیت متابولیسمی و بالا رفتن فشار خون و حتی سکته قلبی می شود.استفاده زیاد شیرین بیان برای طحال نیز مضر است.بعضی از افراد با مصرف زیاد گیاه دچار درد عضله و عده ای دیگر با کرخت شدن دست و پا مواجه می شوند.همچنین مصرف زیاد آن نیز سبب افزایش وزن می شود.در افرادی که داروی فشار خون استفاده می کنند از شیرین بیان به طور همزمان نباید استفاده کنند (13).

توصیه های دارویی شیرین بیان

منابع
1-Mae T,Kishida H,Nishiyama T,Tsukagawa M,Konishi E,Kuroda M,et al.A Licorice Ethanolic Extract with peroxisome proliferator-Activated Receptor-Y Lig and-Binding Activity Affect Diabets in KK-Ay Mice,Abdominal obesity in Diet-Induced obese C57BL Mice and Hypertension in spontaneously Hypertensive Rats.The American society for Nutritional sciences. J Nutr,2003;133:1-17.

2-Nezamabadi H, Rahimiyan Mashhadi H, Zand A and Alizadeh H. Ecophysiological aspects of Licorice rhizome. Plant Diseases and Pests 1385;74 (2): 45 – 62.

3-Martin RJ, Duglas MH and Heaney AJ. Yield and root distribution in a commercial licorice crop. J. Crop and Food Res. 1997; 40: 45 - 9.

4-Hough CAM. Developments in sweeteners-1,edited by Hough C A M. parker K J. Vlitos AJ. LTD London. 1973, pp: 140 - 3.

5-Jiang Y, Lu TH and Chen F. preparative purification of glycyrrhizin extracted from the root of licorice using high-speed counter- current chromatography. J. Chromatogr. 2004; 1033: 183 -6.

6-Montoro P, Maldini M, Russo M, Postorino S, Piacente S and Pizza C. Metabolic profiling of roots of liquorice (Glycyrrhiza glabra) from different geographical areas by ESI/MS/MS and determination of major metabolilites by LCESI/MS and LC-ESI/MS/MS. J. Pharmaceut Biomed Anal. 2011; 54: 535 - 45.

7- دوازده امامي، سعيد، مجنون حسيني، ناصر(1387). زراعت و توليد برخي گياهان دارويي و ادويه اي، ج، دوم، انتشارات دانشگاه تهران

8-Li YJ, Chen J, Li Y, Li Q, Zheng YF, Fu Y and Li P. Screeing and haracterization of natural antioxidants in four Glycyrrhiza species by liquid chromatography coupied with electrospray ionization quadrupole time of flight tanden mass spectrometry. J. Chromatogr A. 2011; 1218 (45): 8181 - 91.

9-Haraguchi H, Tanimoto K, Tamura Y, Mizutani K and Kinoshita T. Mode of antibacterial action of retrochalcones from Glycyrrhiza inflate. Phytochem. 1998; 48 (1): 125 – 9.

10-Csuk R, Schwarz S and Kluge R. Synthesis and biological activity of some anti tumora active deraiveties from glycyrrhetic acid. European Journal of Medicinal Chem. 2010; 45: 5718 - 23.

11-Fukai T, Marumoa A, Kaitou K, Kanda T, Terada S and Nomura T. Anti-Helicobacter pylori flavonoids from licorice extract. Life Sciences 2002; 71 (12): 1449 – 63.

12-Amelio FS.Botanicals:A Phytocosmetic Desk Reference,CRC Press,U.S.A.,1999.P.141-144.

13-Maha M, Gazia1 A and Nermeen M. Effect of Glabridin on the Structure of Ileum and Pancreas in Diabetic Rats: A histological, Immunohistochemical and Ultrastructural Study. Nature and Sci. 2012; 10 (3): 78 - 90.

14-Murakami T,Uchikawa T,Effect of glycyrrhizine on hyperkalemia due to hyporeninemic hypoaldosteronism in diabetes mellitus.Life sci,1993;53 (5):63-8.

15-Bekhrady R.New Herbal therapy,Publication of Islamic development office.2003.[farsi].

16-Sekizawa T, Yanagi K, Itomyata Y,Glycyrrhizin increases survival of mice with herpes simplex encephalitis. Acta virologica. 2001; 45: 51-4.

17-Sasaki H, Takei M, Kobayashi M et al.Effect of glycyrrizin an active component of licorice roots on HIV replication in cultures of peripheral blood mononuclear cell from HIV seropositive patients.Pathobiology. 2002; 70: 229-36

18-Saeedi M, Morteza-semnani K, Ghoreishi M. R. The treatment of atopic dermatitis
with licorice gel. J Dermatol treat. 2003;14: 153-7.

19-Morgan AG, Mc Adam W. A. F, pacsoo C.et al. A Comparison between cimetidine and caved-s in the treatment of gastric ulceration and subsequent maintenance therapy. Gut. 1982; 23: 545-51

20-Kassir ZA. Endoscopic controlled trial of four drug regimens in the treatment of chronic duodenal ulceration. Irish Med J. 1985; 78: 153-6.

21-Bardhan KD, cumberlond. D. C, Doxan R. D. et al. Clinical trial of deglycyrrihizinised licorice in gastric ulcer. Gut. 1978; 19: 779-82.

22-Badam I. In vitro antiviral activity of indigenous glycyrrhizin, licorice and glycyrrhizic acid (Sigma) on Japanese encephalitis virus. J Communication disorders. 1997; 29: (2) 91-92.

23-Shimizu N, Tomoda M, Takada K, Gonda R. The core structure and immunological activities of glycyrrhizan UA, the main polysaccharide from the root of Glycyrrhiza uralensis. Chem Pharm Bull (Tokyo) 1992; 40(8): 2125-8.

24-Jung JI, Lim SS, Choi HJ, Cho HJ, Shin HK, Kim EJ, et al. Isoliquiritigenin induces apoptosis by depolarizing mitochondrial membranes in prostate cancer cells. J Nutr Biochem 2006; 17(10): 689-96.

25-Rossi T, Benassi L, Magnoni C, Ruberto AI, Coppi A, Baggio G. Effects of glycyrrhizin on UVB-irradiated melanoma cells. In Vivo 2005;19(1): 319-22.

26-Hsu YL, Kuo PL, Lin LT, Lin CC.Isoliquiritigenin inhibits cell proliferation and induces apoptosis in human hepatoma cells.Planta Med 2005; 71(2): 130-4.

27-Blumenthal M, Goldberg A and Brinckmann J. Herbal Medicine, Expanded Commission E Monographs. 1st ed. Integrative Medicine Communications. USA. 2000, pp: 233 - 5.

28-Colalto C. Herbal in traction on absorbtion of drugs: Mechanisms of action and clinical risk assessment. Pharmacol Res. 2010; 62: 207 - 27.

29-Jalilzadeh-Amin G, Najarnezhad V, Anassori E, Mostafavi M, Keshipour H. Antiulcer properties of Glycyrrhiza glabra L. extract on experimental models of gastric ulcer in mice. Iranian Journal of Pharmaceutical Research.2015;14(4):1163-1170.

30-Mauricio I, Francischetti B, Monteiro RQ, Guimarães JA. Identification of glycyrrhizin as a thrombin inhibitor.Biochemical and biophysical research communications. 1997;235(1):259-263.

31-. Kang JS, YoonYD, Cho IJ, Han MH, Lee CW, Park S-K, et al. Glabridin, an isoflavan from licorice root, inhibits inducible nitric-oxide synthase expression and improves survival of mice in experimental model of septic shock. Journal of Pharmacology and Experimental Therapeutics. 2005; 312(3):1187-1194.

32-Baba M, Shigeta S. Antiviral activity of glycyrrhizin against varicella-zoster virus in vitro. Antiviral Res. 1987; 7: 99-107.

33-Sato H, Goto W, Yamamura J, Kurokawa M, Kageyama S, Takahara T, Watanabe A, Shiraki K. Therapeutic basis of glycyrrhizin on chronic hepatitis B. Antiviral Res. 1996; 30: 171–177.

34-Arase Y, Ikeda K, Murashima N, Chayama K,Tsubota A, Koida I, Suzuki Y, Saitoh S, Kobayashi M, Kumada H. The long term efficacy of glycyrrhizin in chronic hepatitis C patients. Cancer 1997; 79: 1494-1500.

35-Utsunomiya T, Kobayashi M, Pollard RB, Suzuki F. Glycyrrhizin, an active component of licorice roots, reduces morbidity and mortality of mice infected with lethal doses of influenza virus. Antimicrob. Agents. Chemother. 1997; 41: 551-556.

36-Ito M, Nakashima H, Baba M, Pauwels R, De Clercq E, Shigeta S, Yamamoto N. Inhibitory effect of glycyrrhizin on the in vitro infectivity and cytopathic activity of the human immunodeficiency virus [HIV (HTLV-III/LAV)].Antiviral Res. 1987; 7: 127-37.

37-Ito M, Sato A, Hirabayashi K, Tanabe F,Shigeta Sh, Baba M, De Clerq E, Nakashima H, Yamamoto N. Mechanism of inhibitory effect of glycyrrhizin on replication of human immunodeficiency virus (HIV). Antiviral Res.1988; 10: 289-298.

38-Okuno M, Kojima S, Moriwaki H.Chemoprevention of hepatocellular carcinoma:concept, progress and perspectives. J.Gastroenterol. Hepatol. 2001; 16: 1329-1335.

39-Van Rossum TGJ, Vulto AG, De Man RA,Brouwer JT, Schalam SW. Glycyrrhizin as a potential treatment for chronic hepatitis C. Aliment. Pharmacol. Ther. 1998; 12: 199-205.

40-Ajay M, Achike FI, Mustafa MR. Modulation of vascular reactivity in normal, hypertensive and diabetic rat aortae by a non-antioxidant flavonoid.Pharmacological research. 2007;55(5):385-391.

41-Jayaprakasam B, Doddaga S, Wang R, Holmes D, Goldfarb J, Li X-M. Licorice flavonoids inhibit eotaxin-1 secretion by human fetal lung fibroblasts in vitro. Journal of agricultural and food chemistry 2009;57(3):820-82.

42-Dhingra D, Sharma A. Antidepressantlike activity of Glycyrrhiza glabra L. in mouse models of immobility tests. Progress in Neuro-Psychopharmacology and Biological Psychiatry. 2006;30(3):449-454.