مرکاپتوپورین

اطلاعات تخصصی

موارد مصرف مرکاپتوپورین

مرکاپتوپورین در درمان لوسمی های حاد، میلومونوسیتیک حاد ومیلوسیتیک مزمن، لنفوهای غیر هوچکینی، پلی سیتمی ورا، بیماری التهابی روده و آرتریت ناشی از پسوریازیس مصرف می شود.

مکانیسم اثر مرکاپتوپورین

-آنتاگونیست پورین، اختصاصی برای فاز S چرخه سلولی
مهار سنتز DNA و RNA (از طریق قرار گرفتن در DNA و RNA به عنوان متابولیت کاذب)

فارماکوکینتیک مرکاپتوپورین

جذب: متغیر و ناقص (50%)
فراهمی زیستی: %37-5
شروع اثر: 2 ساعت
طول اثر: متغیر
پیک پلاسمایی:
سوسپانسیون کودکان 3-1 ساعت، بزرگسالان 2.5-0.33 ساعت
اتصال به پروتئین: 19%
متابولیسم:
کبد (توسط گزانتین اکسیداز و تیوپورین متیل ترانسفراز به متابولیت های غیرفعال، عبور اول کبدی)
مخاط دستگاه گوارش
نیمه عمر:
سوسپانسیون 5.4-0.9 ساعت
دفع: ادرار (46% به صورت مرکاپتوپورین و متابولیت ها)

عوارض جانبی مرکاپتوپورین

عوارض با درصد نامشخص:
سیستم اعصاب مرکزی: کسالت، تب دارویی
پوستی: راش پوستی، هایپرپیگمانته شدن، کهیر، ریزش مو
غدد درون ریز و متابولیسم: افزایش اوریک اسید خون
گوارشی: بی اشتهایی، اسهال، تهوع، استفراغ، زخم دهانی، پانکراتیت، کلستاز، موکوزیت، علایم شبه سوءجذب، درد شکمی، زخم روده
ادراری تناسلی: الیگواسپرمی (کاهش تعداد اسپرم ها)، سمیت کلیوی، افزایش اوریک اسید در ادرار
هماتولوژی و انکولوژی: سرکوب مغز استخوان (شروع: 10-7 روز، فروکش: 14 روز، بهبود: 21 روز)، آنمی، گرانولوسیتوپنی، خونریزی، لنفوم سلول های تی کبد و طحال، لکوپنی، لنفوسیتوپنی، متاستاز، نوتروپنی، ترومبوسیتوپنی
کبدی: افزایش بیلی روبین خون، افزایش سطح سرمی ترانس آمینازها، آسیت، انسفالوپاتی کبدی، فیبروز کبدی، آسیب کبدی، نکروز کبدی، بزرگ شدن کبد، سمیت کبدی، کلستاز درون کبدی، یرقان، هپاتیت توکسیک
ایمونولوژی: سرکوب سیستم ایمنی
عفونی: عفونت
تنفسی: فیبروز ریوی

تداخلات دارویی مرکاپتوپورین

*مشخصات کلی تداخلات:
-سوبسترای IMDH
-تشدید اثرات سرکوب‌کننده سیستم ایمنی
-عامل انکولوژیک سرکوب‌کننده سیستم ایمنی
-تشدید اثرات سرکوب‌کننده مغر استخوان
-عامل انکولوژیک سرکوب‌کننده مغز استخوان

تداخلات رده X (پرهیز):
آزاتیوپورین، ب.ث.ژ (داخل مثانه‌ای)، کلادریبین، دیپیرون، فبوکسوستات، ناتالیزومب، پیمکرولیموس، تاکرولیموس (موضعی)، اوپاداسیتینیب

کاهش اثرات داروها توسط مرکاپتوپورین:
ب.ث.ژ (داخل مثانه‌ای)، کلادریبین، تست پوستی کوکسیدیوئید ایمیت، لنوگراستیم، لیپگفیلگراستیم، نیولومب، پیدوتیمود، سیپولوسل-تی، ترتوموتید، واکسن (غیرفعال)، واکسن (زنده)، آنتاگونیست های ویتامین کا

کاهش اثرات مرکاپتوپورین توسط داروها:
اکیناسه

افزایش اثرات داروها توسط مرکاپتوپورین:
باریسیتینیب، کلوزاپین، دفریپرون، فینگولیمود، لفلونومید، ناتالیزومب، اوزانیمود، سیپونیمود، توفاسیتینیب، اوپاداسیتینیب، واکسن (زنده)

افزایش اثرات مرکاپتوپورین توسط داروها:
مشتقات 5-آمینوسالیسیلیک اسد، آلوپورینول، عوامل ضد TNF، آزاتیوپورین، کلرامفنیکل (چشمی)، کلادریبین، دنوزومب، دیپیرون، دوکسوروببیسین (متداول)، فبوکسوستات، اینبلیزومب، مزالامین، متوترکسات، اوکرلیزومب، پالیفرمین، پیمکرولیموس، پرومازین، روفلومیلاست، سولفامتوکسازول، تاکرولیموس (موضعی)، تراستوزومب، تری‌متوپریم

تداخل با غذا:
ذکر نشده است.

هشدار ها مرکاپتوپورین

1- پیش از شروع درمان، تست بارداری در زنان متاهلی که در سنین باروری می باشند، الزامی است.
2- شمارش افتراقی سلول های خونی (CBC with diff) به صورت هفتگی ارزیابی شود (ممکن است بسته به وضعیت بالینی بیمار، نیاز به پایش متناوب تر باشد).
3- عملکرد کبدی (ترانس آمینازها، آلکالین فسفاتاز و بیلی روبین) در ابتدا به صورت هفتگی و سپس ماهانه پایش شود. در بیماران مبتلا به اختلالات کبدی یا مصرف کننده عوامل هپاتوتوکسیک به صورت متناوب تر پایش گردد.
4- عملکرد کلیوی (مانند سطح کراتینین)، آنالیز ادرار و سطح قندخون (به خصوص در کودکان) ارزیابی شود.
5- به منظور ارزیابی وضعیت لوکمی و سلولاریتی مغز استخوان در بیمارانی با سرکوب مغزاستخوان طولانی یا عودکننده، معاینات مغز استخوان انجام گیرد.
6- در بیمارانی با کمبود غیرطبیعی سطح CBC که با کاهش دوز دارو بهبود نمی یابد، تست ژنوتیپ یا فنوتیپ تیوپورین اس متیل ترانسفراز (TPMT) به منظور بررسی کمبود TPMT انجام گیرد. انجام این تست، به بررسی خطر بروز سمیت در بیماران کمک می کند.
7- در بیمارانی با سمیت شدید مغز استخوان یا دوره های عود کننده سرکوب مغز استخوان، تست ژنوتیپ نودیکس هیدرولاز 15 (NUDT15) به منظور بررسی کمبود NUDT15 انجام گیرد. انجام این تست، به بررسی خطر بروز تشدید سمیت در بیماران کمک می کند.
8- بیمار از لحاظ بروز سندرم فعالسازی ماکروفاژ، افت قندخون، واکنش های حساسیت به نور و بدخیمی (بزرگی طحال، بزرگی کبد، درد شکمی، تب مداوم، تعریق شبانه، کاهش وزن) پایش شود.
9- بیمار از لحاظ بروز علایم آنافیلاکسی، عفونت و خونریزی پایش شود و به بیمار گوشزد شود که این علائم را به سرعت گزارش کند.
10- لازم است که دیگر داروهای مصرفی و رژیم غذایی بیمار بررسی شود تا در صورت نیاز، تنظیم دوز صورت گیرد یا از درمان جایگزین استفاده شود.
11- زمان و نوع واکسن های دریافتی بیمار در نظر گرفته شود.
12- نحوه صحیح مصرف دارو به بیمار آموزش داده شود (شست و شوی دست ها قبل و بعد از مصرف دارو و پوشیدن دستکش هنگام استفاده از دارو).
13- ضرورت مصرف منظم دارو و تکمیل دوره درمان به بیمار گوشزد شود و راهکار مناسب در صورت فراموش کردن یک دوز به بیمار آموزش داده شود.
14- به بیمار توصیه شود که در طول دوره درمان با این دارو، از ضدآفتاب و لباس های محافظ در برابر نور خورشید استفاده نماید.
15- اهمیت هیدراته بودن به بیمار آموزش داده شود.
16- توصیه می شود که هنگام نسخه نویسی، به صورت 6-مرکاپتوپورین و یا 6MP نگارش نگردد زیرا به افزایش شش برابری دوز مصرفی می انجامد.

کرون یا کولیت اولسراتیو:
1- شمارش افتراقی سلول های خونی (CBC with diff) طی ماه ابتدایی درمان به صورت هفتگی، طی ماه دوم درمان هر 2 هفته و سپس هر 2-1 ماه تا انتهای دوره درمان ارزیابی شود.
2- عملکرد کبدی بیمار هر 3 ماه پایش شود.
3- بیمار از لحاظ بروز بدخیمی (بزرگی طحال، بزرگی کبد، درد شکمی، تب مداوم، تعریق شبانه، کاهش وزن) پایش گردد.

توصیه های دارویی مرکاپتوپورین

1- در مواردی که بیمار mg/day600-300 آلوپورینول ( برای پیشگیری از هپراوریسمی یا کند شدن متابولیسم مرکاپتوپورین ) مصرف می کند، میزان مصرف دارو باید به 4/1 تا 3/1 مقدار مصرف معمول کاهش یابد.
2- در لوسمی حاد با وجود ترومبوسیتوپنی و خونریزی درمان می تواند ادامه یابد چون در بعضی موارد توقف خونریزی و افزایش تعداد پلاکت ها در حین درمان دیده شده است و در مواردی نیز تجویز پلاکت توصیه شده است.