آتزولیزومب

معرفی دارو

آتزولیزومب یک داروی پیشرفته است که در درمان برخی انواع سرطان‌ها مانند سرطان ریه، سرطان مثانه و سرطان سینه استفاده می‌شود. این دارو به سیستم ایمنی بدن کمک می‌کند تا سلول‌های سرطانی را شناسایی و از بین ببرد. آتزولیزومب معمولاً در مواردی تجویز می‌شود که سایر درمان‌ها مؤثر نبوده‌اند یا بیماری پیشرفت کرده است. این دارو به صورت تزریق وریدی در بیمارستان یا مراکز درمانی تجویز می‌شود. ممکن است عوارض جانبی مانند خستگی، حالت تهوع یا مشکلات پوستی ایجاد کند.

 

 

اطلاعات تخصصی

موارد مصرف آتزولیزومب

1. کارسینوم اوروتلیال پیشرفته یا متاستاتیک

شرح:

• بیماران مبتلا به سرطان اوروتلیال (مجرای ادراری شامل مثانه، اورترها و کلیه‌ها) که یا پس از درمان مبتنی بر پلاتین دچار پیشرفت بیماری شده‌اند یا کاندیدای دریافت سیستین نیستند.

داده‌های بالینی:

• مطالعات فاز II و III نشان‌دهنده بهبود بقای کلی و پاسخ‌های بالینی نسبت به درمان‌های موجود می‌باشد.

نکته کلیدی:

• ارزیابی بیان PD-L1 می‌تواند در انتخاب بیماران مناسب مؤثر باشد.

2. سرطان ریه غیرکوچک سل (NSCLC) غیر اسکواموس

شرح:

• در ترکیب با شیمی‌درمانی (کاربوپلاتین و نَب-پاکلیتاکسل) به‌عنوان خط اول درمان بیماران مبتلا به NSCLC غیر اسکواموس متاستاتیک.

داده‌های بالینی:

• مطالعات فاز III نشان داده‌اند که ترکیب آتزولیزومب با شیمی‌درمانی منجر به بهبود بقای کلی و بدون پیشرفت می‌شود.

انتخاب بیمار:

• تعیین سطح بیان PD-L1 در برخی از بیماران جهت پیش‌بینی پاسخ درمانی توصیه می‌شود.

3. سرطان ریه سلول کوچک مرحله گسترده (ES-SCLC)

شرح:

• به‌عنوان بخشی از درمان ترکیبی (با کاربوپلاتین و اتوپوزید) در بیماران مبتلا به ES-SCLC در خط اول درمان.

داده‌های بالینی:

• نتایج فاز III نشان از بهبود بقای کلی در مقایسه با شیمی‌درمانی تک‌دار یا ترکیبی بدون آتزولیزومب دارد.

4. سرطان کبد غیرقابل جراحی یا پیشرفته

شرح:

• استفاده از آتزولیزومب در ترکیب با بیواسزوماب در بیماران HCC که پیش از آن درمان سیستمیک دریافت نکرده‌اند.

داده‌های بالینی:

• نتایج مطالعه IMbrave150 نشان‌دهنده بهبود قابل توجه در بقای کلی و بقای بدون پیشرفت نسبت به درمان‌های سنتی است.

نکته کلیدی:

• این ترکیب به عنوان یک رویکرد نوین در HCC به‌سرعت در دستورالعمل‌های درمانی جایگاه ویژه‌ای یافته است.

5. سرطان پستان سه‌گانه منفی (TNBC) غیرقابل جراحی یا متاستاتیک

شرح:

• در ترکیب با نَب-پاکلیتاکسل، برای درمان بیماران TNBC با بیان مثبت PD-L1.

داده‌های بالینی:

• مطالعات فاز III (مانند IMpassion130) نشان از افزایش نرخ پاسخ و بهبود نتایج بقایی نسبت به درمان‌های موجود دارد.

انتخاب بیمار:

• تعیین وضعیت PD-L1 جهت انتخاب دقیق بیماران جهت استفاده از این ترکیب توصیه می‌شود.

6. موارد تحقیقاتی و کاربردهای بالقوه

شرح:

• مطالعات در حال اجرا برای ارزیابی آتزولیزومب در سرطان‌های دیگر (مانند سرطان کولورکتال، ملانوما، و سایر تومورهای سخت‌درمان) وجود دارد.

نکته:

• اگرچه این کاربردها هنوز در مرحله تحقیقاتی و بالینی قرار دارند، اما داده‌های مقدماتی از پتانسیل بالینی آن‌ها خبر می‌دهند که در آینده ممکن است موارد مصرف تأیید شده جدیدی ایجاد شود.

نتیجه‌گیری

آتزولیزومب به عنوان یک درمان ایمونوتراپی پیشرفته، نقش مهمی در بهبود نتایج درمانی در سرطان‌های اوروتلیال، ریه، کبد و پستان سه‌گانه منفی ایفا می‌کند. انتخاب بیماران مناسب با استفاده از آزمایش‌های بیولوژیکی مانند تعیین بیان PD-L1، و استفاده از داده‌های بالینی مستند، از الزامات اصلی جهت بهره‌برداری بهینه از این درمان است. تصمیم‌گیری در خصوص تجویز آتزولیزومب باید بر اساس ارزیابی دقیق بالینی و مشورت با دستورالعمل‌های به‌روز بین‌المللی صورت پذیرد.

مکانیسم اثر آتزولیزومب

هدف‌گیری PD-L1

مهار پروتئین PD-L1:

• آتزولیزومب یک آنتی‌بادی مونوکلونال انسانی است که به طور خاص به پروتئین PD-L1 متصل می‌شود.
• PD-L1 به‌طور معمول بر روی سطح سلول‌های سرطانی و برخی سلول‌های ایمنی بیان می‌شود و با اتصال به گیرنده‌های PD-1 و CD80 (B7.1) در سلول‌های T باعث سرکوب پاسخ ایمنی می‌گردد.

بازگرداندن فعالیت سیستم ایمنی

رفع مهار ایمنی:

• با مسدودسازی تعامل PD-L1 با گیرنده‌های آن، آتزولیزومب مانع از سرکوب فعالیت سلول‌های T می‌شود.
• این امر به بازگشت فعالیت ضدتوموری سیستم ایمنی کمک کرده و باعث شناسایی و نابودی سلول‌های سرطانی می‌گردد.

اثرات بالینی

افزایش پاسخ ضد تومور:

• فعالیت آتزولیزومب در بازگرداندن فعالیت سلول‌های T به ویژه در محیط‌های توموری با بیان بالای PD-L1، منجر به افزایش پاسخ ایمنی علیه تومور و بهبود نتایج بالینی می‌شود.

فارماکوکینتیک آتزولیزومب

نحوه تجویز و جذب

تزریق وریدی: آتزولیزومب به صورت تزریق وریدی (IV) تجویز می‌شود.

جذب:

به دلیل ماهیت پروتئینی و اندازه مولکولی بالا، دارو به سرعت از طریق سیستم گردش خون توزیع می‌شود؛ اما جذب در محل تزریق (رید) انجام شده و زمان‌بندی به‌طور عمده به سرعت انتشار در فضای داخل عروقی وابسته است.

توزیع:

حجم توزیع محدود:

• به علت ساختار آنتی‌بادی‌ها، آتزولیزومب عمدتاً در فضای داخل عروقی باقی مانده و حجم توزیع نسبتاً کم و محدود به مایعات خارج از عروق است.

باندینگ به پروتئین‌ها:

• مانند سایر آنتی‌بادی‌های مونوکلونال، باندینگ بالا به گیرنده‌های ایمنی و پروتئین‌های پلاسما (مانند آلبومین) مشاهده می‌شود.

متابولیسم

تجزیه پروتئینی:

• آتزولیزومب به صورت کلی از طریق مسیرهای پروتئینی (به‌ویژه در سلول‌های فاغوسیتیک سیستم ریتیکول-اندوتلیال) تجزیه می‌شود.
• برخلاف داروهای کوچک، آتزولیزومب تحت تأثیر آنزیم‌های کبدی مانند CYP450 قرار نمی‌گیرد.

حذف

نیمه‌عمر طولانی:

• نیمه‌عمر آتزولیزومب در مطالعات بالینی بین ۲۱ تا ۲۸ روز گزارش شده است، که این ویژگی امکان تجویز به فواصل ۲ تا ۳ هفته‌ای را فراهم می‌آورد.

مکانیزم حذف:

• حذف دارو از طریق فرآیندهای تخلیه سلولی (مانند لیزوزومال) صورت می‌گیرد و متابولیت‌های حاصل به آمینو اسیدها تجزیه می‌شوند.

عوامل تأثیرگذار بر فارماکوکینتیک

ویژگی‌های فردی:

• عواملی مانند وزن، عملکرد سیستم ایمنی و وضعیت کلی بیمار می‌توانند بر توزیع و حذف آتزولیزومب تأثیرگذار باشند؛ اما تغییرات قابل توجهی در فارماکوکینتیک این دارو نسبت به سایر آنتی‌بادی‌های مونوکلونال گزارش نشده است.

منع مصرف آتزولیزومب

حساسیت‌های شناخته شده

حساسیت یا واکنش‌های آلرژیک شدید:

• آتزولیزومب و سایر اجزای فرمولاسیون آن در بیمارانی که سابقه واکنش‌های حاد (مانند آنافیلاکسی) نسبت به این دارو یا سایر آنتی‌بادی‌های مونوکلونال دارند، منع مصرف است.

2. بیماری‌های خودایمنی فعال

بیماری‌های خودایمنی غیرکنترل‌شده:

• به دلیل افزایش فعالیت سیستم ایمنی که از طریق مهار مسیر PD-L1 حاصل می‌شود، آتزولیزومب در بیمارانی که دچار بیماری‌های خودایمنی فعال (مانند اسکلرودرما، لوپوس اریتماتوز سیستمیک، یا آرتریت روماتوئید شدید) هستند، معمولاً منع مصرف دارد.
• در مواردی که کنترل خودایمنی حاصل شده باشد، ممکن است با احتیاط و زیر نظارت دقیق مورد استفاده قرار گیرد.

3. وضعیت پیوند اندام

گیرندگان پیوند اندام:

• مصرف آتزولیزومب ممکن است منجر به اختلال در تحمل پیوند و افزایش خطر ایجاد واکنش‌های ایمنی علیه اندام پیوند شده شود.
• بنابراین، بیمارانی که تحت پیوند اندام قرار گرفته‌اند یا در معرض خطر آن قرار دارند، از استفاده آتزولیزومب باید اجتناب کنند.

4. عفونت‌های فعال

عفونت‌های ویروسی یا باکتریایی شدید:

• وجود عفونت‌های فعال (مانند هپاتیت یا عفونت‌های سایر سیستم‌های بدن) می‌تواند در حضور مهار سیستم ایمنی، منجر به تشدید وضعیت عفونی شود.
• در این شرایط، استفاده از آتزولیزومب منع مصرف محسوب می‌شود مگر اینکه عفونت به طور کامل کنترل شده باشد.

عوارض جانبی آتزولیزومب

شایع (≥10%): 

• خستگی (50٪)
• کاهش اشتها (30٪)
• حالت تهوع (25٪)
• سرفه (20٪)
• تنگی نفس (15٪)
• بثورات پوستی (12٪).

نادر (<1%): 

• التهاب روده
• هپاتیت
• التهاب ریه

تداخلات دارویی آتزولیزومب

هشدار ها آتزولیزومب

• التهاب ریه (پنومونیت): در صورت بروز علائم تنفسی، درمان را متوقف کنید.
• هپاتیت: نظارت بر آنزیم‌های کبدی ضروری است.
• التهاب روده: در صورت اسهال شدید، درمان را قطع کنید.

توصیه های دارویی آتزولیزومب

• برای بیمار: قبل از شروع درمان، تمام سوابق پزشکی خود را با پزشک در میان بگذارید. در صورت بروز هرگونه عارضه جانبی، بلافاصله به پزشک اطلاع دهید.
• برای پزشک: نظارت بر عوارض جانبی و انجام آزمایش‌های دوره‌ای (مانند تست‌های کبدی و کلیوی) ضروری است.